Deliri turk i Erdoganit/ Sundimi i rrezikshëm i presidentit të korruptuar të Ankarasë

Nga Daniel Pipe “National Interest”

* Sundimi i Rexhep Taip Erdoganit në Turqi nisi në marsin e vitit 2003, dhe ndahet saktësisht në 2 periudha. Në të parën që zgjati 8 vjet e 4 muaj, ai ishte një qeveritar i shkëlqyer. Nën qeverisjen e tij vendi përjetoi një rritje ekonomike të paparë, dhe pati një ndikim rajonal në rritje.

Erdogan trajtoi me sukses probleme të vështira si çështja kurde, ndërsa menaxhoi me dinakëri kastën problematike të ushtarakëve. Sukseset e tij, arritën kulmin në korrikun e vitit 2011, me vënien nën kontroll të plotë të ushtrisë, një arritje ku kishin dështuar më herët të gjithë paraardhësit e tij.

Tetë vjet e katër muaj nga ajo pikë kthese, shkëlqimi i tij i mëparshëm u zbeh. Ai është zëvendësuar nga mungesa e koherencës, vetë-kënaqësia  dhe paparashikueshmëria. Së pari legjitimiteti demokratik, degradoi në një diktaturë. Erdogan u prezantua në skenën kombëtare si një lider i sinqertë, konservator, i devotshëm, tipare këto që i përshtateshin mirë gjendjes shpirtërore të Turqisë.

Me paraqitjen e saj fillestare në zgjedhjet e vitit 2002, Partia e tij për Drejtësi dhe Zhvillim fitoi  34 për qind të votave, dhe 66 për qind të vendeve në parlament. Një rritje ekonomik rekord, e zgjeroi mbështetjen për AKP-në në 46 për qind në vitin 2007, dhe 50 për qind në vitin 2011. Pas atij viti, kur popullariteti i Erdoganit ra ndjeshëm. Ndaj, ai nisi të manipulojë zgjedhjet, të censurojë mediat, dhe kërcënojë opozitën.

Udhëheqja efektive e Erdoganit, tërhoqi në fillim rreth tij një grup udhëheqësish mjaft të larmishëm, si kleriku Fethullah Gylen dhe politikani kryesor i mbështetur prej tij, Abdullah Gyl. Ai tërhoqi rreth vetes edhe teknicienë të spikatur si ekonomisti Ali Babaçan, dhe “truri” i politikës së jashtme Ahmet Davutoglu.

Sot, që të katërt janë armiqtë e Erdoganit, duke kundërshtuar me të drejtë teprimet e tij. Epoka e parë e Erdoganit, pati një rritje mbresëlënëse ekonomike, me shumë investime të huaja. Si simbolikë e kësaj arritje, qeveria e shndërroi kompaninë “Turkish Airlines” nga një sipërmarrje kombëtare joefiçente, në një kompani të madhe botërore, që konkurron me çmimet, dhe mburret me destinacionet më të shumta se çdo linjë tjetër ajrore.

Por ato vite të lavdishshme, janë sot vetëm një kujtim, kryesisht për shkak të vetë Erdoganit: mënyrave të tij kleptokratike, nepotizmit (dhëndri i tij është Ministër i Financave), dhe pikëpamjeve të tij të diskutueshme. Ai këmbëngul përkundër të gjitha provave, që të mbajë të larta normat e interesit, edhe pse ato po shkaktojnë një inflacion të lartë.

Si pasojë e këtyre gabimeve, lira turke e ka humbur gati treçerekun e vlerës së saj, në krahasim me korrikun e vitit 2011. Mania për vepra të mëdha publike, ndërtoi një aeroport gjigant të padobishëm në Stamboll, xhaminë më të madhe të vendit etj. Flitet madje për ndërtimin e një kanali përgjatë Bosforit.

Deliri i Erdoganit, merr gjithashtu formën e një luksi të shfrenuar personal, siç është avioni Boeing 747-8 me vlerë 500 milionë dollarë, dhe pallati më i madh në botë, me plot 1.150 dhoma, i ndërtuar në mënyrë të paligjshme në një masiv pyjor të mbrojtur me ligj.

Ka gjasa që ai ta shpallë veten Kalif të të gjithë myslimanëve, ndoshta në 100-vjetorin e fundit të Kalifatit me qendër në Stamboll, më 10 mars 2021 (sipas kalendarit islamik), apo më 4 mars 2024 (sipas kalendarit kristian). Në politikën e jashtme, qasja dikur mbresëlënëse rajonale e “zero problemeve me fqinjët”, ka degraduar në një realitet të turpshëm të “asgjë tjetër, veç problemeve me fqinjët”. Siria ofron shembullin më dramatik:para korrikut të vitit 2011, marrëdhëniet midis Ankarasë dhe Damaskut arritën nivele të papara, me vizita dhe një volum tregtar të shtuar, diplomaci të koordinuar dhe ndoshta diçka unike:të dy udhëheqësit dhe gratë e tyre, kaluan bashkë pushimet.

Në gjysmën e gjysmë të mandatit të Erdoganit, raportet u përkeqësuan, dhe kjo çoi në sponsorizimin e ISIS-it nga Turqia, dhe më së fundmi një pushtim të verilindjes së Sirisë. Përtej Damaskut, marrëdhëniet janë toksike me Bagdadin, Abu Dhabin, Riadin, Jeruzalemin dhe Kajron. Katari është aleati i vetëm i Ankarasë.

Duke parë përtej rajonit, Erdogani i pas vitit 2011, ndërmori hapa të tjerë që armiqësuan fuqitë e mëdha. Truprojat e tij rrahën disa protestues në rrugët e Uashingtonit, ndërsa forcat e tij ajrore rrëzuan një avion luftarak rus. Ai e akuzoi Angela Merkelin për “masa naziste”, dhe dënoi në mënyrë provokuese trajtimin që Kina po i bën popullsisë së saj myslimane turko-ujgure.

Ai ndërmori hapa për të demonizuar secilën nga këto qeveri, duke i përmirësuar marrëdhëniet më vonë, pa zhbërë dëmet e mëparshme. Ku gjendet sot Turqia? Rreth saj sillen disa “stuhi”, me dy rreziqe kryesore:ekonomia dhe politika e jashtme.

Ligjet ekonomike nuk i përulen askujt, madje as Sulltanit Erdogan. Nëse ai vazhdon në këtë rrugë, do ta çojë Turqinë drejt katastrofës, ose drejt varësisë nga Kina. Politika e jashtme, përbën një rrezik tjetër të madh. Rrëmbimi i qytetarëve disidentë turq, shpimet për naftë në zonën ekskluzive ekonomike të Qipros, dhe pushtimi i një pjese të Sirisë, flet për një arrogancë që duke pasur parasysh pozitën e izoluar të Erdoganit, e lë atë shumë të ekspozuar.

Ndonjë aventurë e huaj – ndoshta ajo siriane – mund të çonin në rënien e tij politike si dhe atë të AKP-së. Udhëheqësit amerikanë, kanë qenë tolerantë me Rexhep Tajip Erdoganin. Xhorxh W. Bush e lehtësoi zgjedhjen e tij kryeministër. Barak Obama e quajti me krenari një mik. Dhe Donald Trumpi inkurajoi pushtimin e Sirisë.

Departamenti amerikan i Mbrojtjes, gënjen veten nëse mendon se aleatja e vjetër e NATO-s, do të rikthehet një ditë si dikur. Departamenti i Shtetit, mbështetet tek instinkti i tij tradicional për të ruajtur qetësinë. Ka ardhur koha që Erdogani të perceptohet jo vetëm si një armik, por duhet t’i paraprihet kërcënimit që ai paraqet për vendin e tij, rajonin dhe më gjerë.

Kjo nënkupton tërheqjen e Turqisë nga kategoria e vjetëruar “aleat i NATO-s”, dhe shikimi i saj në të njëjtin pozicion si Irani:si partnere e armiqve të Amerikës, agresore ideologjike, sponsore e dhunës xhihadiste, dhe një vend aspirant për t’u pajisur me armë bërthamore. Vetëm kështu mund të jemi të përgatitur për problemet që na presin në të ardhmen./ Përshtati CNA.al