Çfarë është një oligark?

Nga Joel Samuels “The Conversation”

* Teksa kanë nisur dëgjimore mbi shkarkimin e presidentin amerikaneDonald Trump, disa diplomatë dhe ambasadorë amerikanë, kanë dëshmuar në lidhje me ndikimin e oligarkëve në administratën Trump. Unë jam një studiues i së drejtës ndërkombëtare, që ka punuar që nga fillimi i viteve 1990 në hapësirën sovjetike dhe post-sovjetike.

Ndërsa seancat dëgjimore në Uashington, marrin vëmendjen kryesore, besoj se është e rëndësishme ta kuptoni se çfarë janë oligarkët, dhe çfarë pushteti kanë ata. Ky term u krijua mbi 2.300 vjet më parë nga Aristoteli, që vëzhgonte me kujdes format e qeverisjes shtetërore.

Ashtu si aristokracia, edhe oligarkia nënkuptonte sundimin nga një pakicë, në kontrast me demokracinë, që është qeverisja e popullit.

Që nga koha e Aristotelit dhe deri në fillim të viteve 1990, koncepti i një oligarkie – dhe oligarkëve – mbeti kryesisht një temë e studimeve akademike. Por me shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik, u shfaq një grup i ri oligarkësh. Në fillim të viteve 1990, këta burra hanin ushqimet më të shtrenjta në hotelet më të reja, dhe ndërtuan shtëpi të mëdha luksoze në periferi të Moskës.

Ata ishin kryesisht lojtarët e rinj në sektorin financiar, që financuan presidentin e parë të Rusisë post-sovjetike, Boris Jelcin. Këta oligarkë, nuk ishin zyrtarisht pjesë e qeverisë ruse. Ata ishin individë private, që përfituan nga lidhjet me qeverinë, për të grumbulluar pasuri të mëdha në periudha të shkurtra.

Ky pasurim, erdhi nga privatizimi i ndërmarrjeve shtetërore, një proces i zhvilluar dhe i nxitur nga ekspertët amerikanë, dhe ata evropiano-perëndimorë. Unë kam studiuar rolin e krimit të organizuar në Rusi në fillim të viteve 1990, dhe kam parë si është transferuar pasuria nga shteti në duart e një grupi të vogël individësh, ku që të gjithë ata kishin lidhje me udhëheqësit e Rusisë.

Duke kontrolluar industritë kryesore – nga nafta dhe gazi natyror, tek çeliku, nikeli dhe industri e tjera kryesore- oligarkët rusë ndikuan gati në të gjitha aspektet e jetës së përditshme.

Me kalimin e kohës, ata e zgjeruan veprimtarinë e tyre në fusha të tjera, si në media apo sport.

Por në thelb, oligarkët e vunë pasurinë e tyre të madhe nga industritë, dhe e përdorën hapur dhe pa u ndëshkuar fuqinë e tyre. Gjatë 20 viteve të fundit, numri i oligarkëve në Rusi është rritur, por baza e fuqisë së tyre mbetet e njëjtë:marrëdhënia e ngushtë me presidentin Putin, sjell përfitime financiare personale.

Sikurse u shpreh vetë Putin për gazetën londineze “Financial Times” në fillim të këtij viti:”Oligarkët janë ata që e përdorin afërsinë e tyre me autoritetet, për të patur super fitime”.

Pra Putin vetë, na dha një përkufizim alternativ të oligarkut modern.

Dhe ashtu si Jelcin, Putini ka qenë përgjegjës për ngritjen – dhe në risa raste edhe rënien – e oligarkëve modernë të Rusisë. Por oligarkë, nuk ka vetëm në Rusi. Dhe kjo është arsyeja, pse ne e kemi dëgjuar kaq shpesh këtë term gjatë muajve të fundit. Në Ukrainë, zgjedhjet presidenciale të pranverës së këtij viti, çuan në ngjitjen mbresëlënëse në pushtet të aktorit komik Volodimir Zelenski.

Këto zgjedhje ishin si një referendum kundër oligarkëve të Ukrainës. Unë isha në Ukrainë gjatë raundit të parë të zgjedhjeve presidenciale të këtij viti, dhe të gjithë ukrainasit me të cilët bisedova më thanë të njëjtën gjë për Zelenskin:Askush nuk e dinte kush ishte, por kjo nuk kishte aspak rëndësi.

Kjo pasi personi që qëndron pas tij, më thanë ata, ishte Igor Kolomoiski, pasuria e të cilit ishte kërcënuar nga Petro Poroshenko, presidenti i atëhershëm i Ukrainës, që po rikandidonte për një mandat tjetër. Në sytë e ukrainasve, Kolomoiski kishte nevojë që një kandidat tjetër, të nxirrte jashtë loje Poroshenkon.

Dhe ai e gjeti njeriun e tij tek Zelenski. Ky nuk ishte vetëm një aktor, para se të hynte befas në politikë për të kandiduar për president. Ai ishte një aktor, që punonte në një televizion që zotërohet nga Kolomoiski. Pra, teksa dëgjojmë të flitet për oligarkët dhe politikën e Ukrainës, është e rëndësishme të mos harrohet, se ndërsa këta individë super të pasur nuk janë zyrtarisht pjesë e qeverisë, siç mund të kishte parashikuar Aristoteli, ata kanë shumë ndikim në interesat ekonomike, mediatike dhe politike të vendit.

Shënim:Joel Samuels, është profesor i jurisprudencës në Universitetin e Karolinës së Jugut, SHBA.