Nepali, laboratori i politikës së re

Klajdi Logu*

Revolta e ditëve të fundit në Nepal nuk është thjesht episod i një qeverie të rrëzuar. Është simptomë e një ndryshimi më të thellë: hyrja e brezit digjital në lojën politike jo si aktor pasiv, por si arbitër që imponon zgjedhje. Më dramatikja nuk është dorëheqja e një kryeministri, por fakti se procesi i përzgjedhjes së lidershipit kaloi përmes një platforme si Discord – një arenë e shpërndarë, horizontale dhe e padukshme për aparatin shtetëror.

Kjo është revolta e turmave që Ortega y Gasset (1930/1993) e përshkroi dekada më parë: momenti kur “masa” nuk pranon më të udhëhiqet, por e sheh veten si bartëse të drejtimit. Por ndryshe nga turmat e shekullit XX, masa e re nuk është trup fizik në bulevard, por rrjet fluid që prodhon vendime kolektive në servera dhe kanale digjitale. Ky është shembulli i pastër i asaj që Bennett dhe Segerberg (2012) e quajnë “connective action”: organizim pa strukturë klasike, ku identiteti kolektiv lind nga ndërveprimi i vazhdueshëm në platforma.

Në këtë kuptim, protestat nepaleze nuk janë revoltë spontane, por shfaqje e një realiteti ku legjitimiteti nuk matet më vetëm nga procedurat kushtetuese. Hirschman (1970) na kujtonte tri opsionet e qytetarit përballë institucioneve: “exit, voice, loyalty.” Brezi i ri nepalez nuk ka luksin e exit – emigracioni nuk është zgjidhje për të gjithë – dhe as luksin e loyalty ndaj një elite të korruptuar. Prandaj zgjedh voice, por e bën atë me instrumentet që njeh: rrjetet sociale.

Kjo zhvendosje sjell tre implikime të forta:
Së pari, institucionet klasike janë të tejkaluara. Parlamenti, partitë dhe procedurat nuk ishin më arbitri i tranzicionit; vendimi u imponua nga rrjetet. Ky është paralajmërim për çdo demokraci në tranzicion: nëse nuk krijon kanale reale për pjesëmarrjen e të rinjve, do ta marrë mesazhin në mënyrën më të dhimbshme.

Së dyti, ushtria dhe aparati shtetëror mbeten të rrezikshëm. Ndërhyrja e forcave të sigurisë tregoi se shteti nuk e ka braktisur logjikën e kontrollit me dhunë. Në terma të Charles Tilly (2003), është përballja klasike mes “contentious politics” dhe “capacity of the state”: sa më e ulët kapaciteti, aq më shpejt shteti reagon me forcë të zhveshur.

Së treti, rreziku i populizmit procedural. Zgjedhja e kryeministres përmes diskutimeve në Discord është shembull i një procesi që duket demokratik, por nuk ka mekanizma llogaridhënieje. Nëse lidershipi prodhohet nga entuziazmi momental i një turme digjitale, ekziston rreziku i kthimit të shpejtë në autoritarizëm të ri ose në zhgënjim total. Ky është paradoksi që Cas Mudde dhe Cristóbal Rovira Kaltwasser (2017) përshkruajnë tek analiza e populizmit: fuqizimi i njerëzve “kundër elitave” mund të sjellë vetë-prishjen e rendit demokratik.

Nepali sot është një paralajmërim global. Nuk është thjesht “revolta e një vendi të vogël aziatik,” por pasqyra e një bote ku brezi i ri e sheh politikën si hapësirë që i takon, jo si dhuratë që ia jep shteti. Çështja nuk është nëse ky brez do ta transformojë politikën, por si do ta bëjë këtë: duke e forcuar demokracinë, apo duke e zëvendësuar me forma të reja autoriteti që ende nuk i kuptojmë.
* Klajdi Logu, pedagog, UET