Kriza ekonomiko-shoqërore, të gjithë kërkojnë punë në shtet

Ervis Iljazaj – Liberale.al

Sipas revistës “Monitor”, viti 2018 shënoi një rekord për sa u përket kërkesave për një vend pune në administratën shtetërore. Për çdo vend pune të hapur janë bërë rreth 22 aplikime, gjë e cila tregon qartësisht dëshirën që kanë shqiptarët për të filluar një vend pune në shtet. Ndërsa në sektorin privat, kërkesat krahasuar me ato në shtet janë shumë herë më të ulëta.

Ky fenomen, dëshira gjithmonë e në rritje e shqiptarëve për të kërkuar një vend pune në shtet, është një e dhënë, e cila do të alarmonte këdo, qeveritarët, ekonomistët, ata që merren me opinionin publik. Por edhe pse një e dhënë tepër shqetësuese, kalohet sikur të mos ketë asnjë rëndësi për ekonominë dhe shoqërinë shqiptare.

Në thelb, ky studim tregon tri problematika shumë të mëdha të shoqërisë shqiptare.

E para, fakti që shumica e shqiptarëve i ka kthyer sytë nga punësimi në administratën shtetërore, është një tregues që gjendja ekonomike në këtë moment nuk është në nivelet më të mira të dekadës të fundit. Ekonomia e tregut dhe sipërmarrja private, me sa duket, nuk u ofron shqiptarëve mundësitë e një vendi pune të sigurt dhe të mirëpaguar. Duket qartë se hapësirat në tregun e punës në sektorin privat janë ngushtuar në mënyrë të ndjeshme. Kjo vjen si pasojë e klimës së biznesit në Shqipëri, e cila nuk po gjen mundësitë për t’u zhvilluar dhe për t’u rritur, apo mungesës së investimeve të huaja, që mungojnë si asnjëherë më parë në vitet e fundit.

E dyta, kërkesat e larta për punësimet në administratën shtetërore, përtej faktorit ekonomik, ka të bëjë edhe me një faktor kulturor të shoqërisë shqiptare. Shumica e të rinjve shqiptarë, nëse bëhet një sondazh, me shumë mundësi ambiciet e tyre janë të drejtuara nga administrata shtetërore. Kjo, për fat të keq, është kulturë e trashëguar nëpër breza, e cila nuk po ndihmon aspak zhvillimin ekonomik të Shqipërisë. Vendi i punës në shtet shihet ende si një vend pune komod, që të ofron të gjitha favoret përkatëse dhe kjo ka një arsye. Administrata shqiptare për gjatë gjithë tranzicionit shqiptar, nuk ka arritur asnjë moment nivelin e kërkuar, por shpeshherë është parë si një administratë jo efikase dhe një vend pune që mund të ofrojë mundësi materiale në shkëmbim të një firme apo vule shtetërore. Sigurisht, administrata shqiptare ka një pjesë të konsiderueshme të saj profesionistë dhe me dinjitet, por në pjesën më të madhe lë shumë për të dëshiruar. Dëmi më i madh që u bëhet të rinjve duke i ushqyer kulturën e punësimit në shtet, është padyshim dëmi profesional. Një punë në shtet mund të sigurojë komoditete përkatëse, por asnjëherë, në shumicën e rasteve, nuk e rrit një të ri profesionalisht. Zhvillimin profesional një person mund ta arrijë në një kompani private, e cila kërkon kualifikime, sens përgjegjësie dhe profesionalizëm shumë herë më të lartë se administrata shtetërore. Shqiptarët në përgjithësi, kanë një pritshmëri të lartë ndaj shtetit dhe politikës dhe kjo është një karakteristikë që duhet të na bëjë të shqetësohemi. Politika e di këtë gjë dhe gjithmonë e më shumë merr kompetenca, gjithmonë e më shumë ndërhyn në ekonominë dhe shoqërinë shqiptare, gjithmonë e më shumë merr pushtet mbi jetët tona, duke krijuar premisat e sigurta për të abuzuar më të.

E treta, dhe ndoshta një nga problemet më të mëdha të këtyre të dhënave, është fakti se, vetë kjo qeveri po nxit në mënyrë populiste dhe vetëm në favor të saj dhe jo të shqiptarëve, punësimet në shtet. Mjafton këtu të përmendim punësimet e studentëve ekselentë në administratën shtetërore në mënyrë kolektive, duke krijuar idenë se ekselentët duhet të punësohen në shtet. Përtej faktit që këto punësime janë të dyshimta për nga ana ligjore, krijojnë dhe një zakon kulturor të dëmshëm për ekonominë dhe shoqërinë shqiptare. Sigurisht që, studentë ekselentë mund t’i shërbejnë dhe duhet t’i shërbejnë administratës shtetërore, por për ta puna në shtet nuk mund të jetë alternativa e vetme. Në të gjithë botën, studentët ekselentë nxiten të punojnë në kompani të rëndësishme informatike, farmaceutike apo sipërmarrje të ndryshme private, ku paguhen mirë dhe zhvillohen profesionalisht. Ndërsa në Shqipëri, në mungesë të kësaj oferte, drejtohen drejt zyrave të shtetit. Në shtetet e zhvilluara krijohen ura lidhëse midis qeverisë dhe biznesit për të krijuar mundësi punësimi të studentëve ekselentë, ndërsa në Shqipëri po krijohen ura lidhëse midis universiteteve dhe punësimeve në shtet. Shenjë kjo e një prapambetjeje ekonomike dhe kulturore të thellë, që për fat të keq po ushqehet nga politika shqiptare.