Nga dom Gjergj Meta

Periferia i jep qendrës detajet dhe nuancat pa të cilat qendra nuk do të ishte e plotë. Një qendreje të vetmjaftueshme, pa nuancat e periferikes, do t’i mungonte konkretësia. Pa periferinë qendrës do t’i mungonin rrënjët e do të thahej.Ndërsa qendra është ajo që i jep periferisë kozmopoliten dhe vështrimin nga sipër, pa të cilën periferia mund të kthehet në banalitet, në një lagje të izoluar me pleq që kujtojnë trimëritë e njëri-tjetrit apo gra që merren me llafe katundi. Pa qendrën perferisë do t’i mungonte frymëmarrja, madje do të shterrohej.

Nëse duam të zhvendosemi në një rrafsh më të gjërë mund të themi se globalizmi është një e keqe po aq sa provincialimi (apo nacionalizmi që është gjë tjetër nga atdhedashuria). Si globalizmi si provincializmi, janë dy skaje të dëmshme të zhvillimit të shoqërisë njerëzore. I pari synon të sheshojë dallimet midis individëve dhe popujve deri në asgjesimin e tyre. Politikat globaliste sot, sidomos në shoqëritë perëndimore, kanë si objektiv të tyrin të vënë në qendër individin dhe të drejtat e tij, pa marrë parasysh bashkësinë, familjen, shoqërinë. Prandaj aborti, martesat homoseksuale, eutanazia etj., janë për politikat globaliste “kuajt e luftës” së tyre të përditshme.I dyti, pra provincializmi dhe format e tij nacionaliste e populiste, synojnë t’i theksojnë dallimet deri në ekstrem, deri në mbyllje ndaj të ndryshmit, madje në rikthimin e kufijve dhe mureve midis popujve, shoqërive dhe racave.Janë dy rreziqe nga të cilat duhet të ruhemi vazhdimisht.Ndërveprimi midis qendrës dhe periferisë është thelbësor për një shoqëri të shëndoshë. Mungesa e këtij ndërveprimi mund të çojë në shformime antropologjike dhe kulturore, në abstragime nga njëra anë dhe në mbyllje nga ana tjetër, në shkëputje dhe copëzime realitetesh.Dialektika midis periferisë dhe qendrës duhet të synojë drejt një sinteze të vazhdueshme ku e veçanta, tipari dallues, origjinaliteti nuk duhet të zhbëhen apo të asgjesohen për hir të së përgjithshmes, përbashkueses dhe universales. E po ashtu e përgjithshmja nuk ka tagër t’i marrë frymën të veçantës, origjinales, tiparit dallues. Kjo dialektikë midis tyre nuk mund të jetë luftë, por dialog dhe ndërveprim i vazhdueshëm që ka si synim zhvillimin e njeriut dhe të shoqërisë ku ai jeton.Duke jetuar prej vitesh në realitete periferike, por edhe vetë Shqipëria është periferike, këtë që po them e ndjej se është një temë që përshin disa përmasa të jetës shoqërore sikurse janë kultura, politika, ekonomia, madje edhe religjioni.Sot, flitet gjithnjë e më shumë për decentralizim apo parim subsidariteti. Shpjeguar më thjeshtë do të thotë që periferive u duhet dhënë autonomi veprimi deri sa munden. Ku nuk munden ndërhyn qendra e cila forcon veprimin e periferive, por nuk i zëvendëson apo më keq akoma i bën asgjë ato.