Majlind Lazimi

Gjithmonë në vigjilje të zgjedhjeve parlamentare zgjohet interesi i opinionit publik në lidhje me alternativat programore dhe sidomos me propozimet ekonomike të partive politike. Të paktën ky ishte rasti deri më 2013…

Siç dihet, kali i betejës së Partisë Socialiste ka qënë dhe mbetet e ashtuquajtura “taksimi progresiv” apo “taksimi i ndershëm” – sipas devizes kush fiton më shumë paguan apo taksohet më shumë. Në fakt, sistemi aktual i taksimit në Shqipëri nuk është as progresiv dhe as i ndershëm. Përkundrazi, ai është “regresiv” dhe i “pandershëm”. Natyrshëm, lind pyetja pse?

Kush fiton më shumë në Shqipëri, një pronar apo aksioner korporate i cili nga fitimi i dividendit paguan 8% tatime, apo një profesionist i ri që fiton pak me shumë se 150 mijë lekë të reja në muaj? Kjo është një pyetje retorike sepse ky i fundit paguan 23% tatim mbi të ardhurat personale. Pra, në Shqipëri aksionerët paguajnë 8% mbi fitimin (dividentin), ndërkohë që bizneset e mesme dhe të mëdha paguajnë 15% tatim fitimin dhe qytetari i shkolluar dhe profesionist paguan 23% mbi pagën e tij. Qartazi, kush fiton më shumë paguan më pak, pra realisht kemi taksim regresiv dhe llogjikisht dhe të pandershëm.

Nuk ka nevojë për retorikë ideologjike apo politike për të faktuar se në vitet e fundit edhe pse barra fiskale mesatarisht u dyfishua në përqindje në raport me taksën e sheshtë (10%), sërish të ardhurat buxhetore mbeten në vend numëro. Shqipëria është një nga vendet me nivelin më të ulët të të ardhurave buxhetore në raport me PBB, pavarësisht se si nivel taksimi (në përqindje) ka nivelin më të lartë në rajon.

Debati mbi alternativat dhe propozimet ekonomike nuk duhet të jetë peng i “lojës së kungulleshave” mes palëve politike se cila prej tyre është më ‘xhymerte’ me premtime për falje gjobash, amnisti fiskale, përjashtime tatimore etj.

Në këto kohë krize të thelle ekonomike, në thelb të betejës së ideve ekonomike duhet të ishte se cfarë do të taksojmë më shumë, kapitalin fizik (jo prodhues) apo kapitalin social (punën) dhe sipërmarrjen? Duhet të taksojmë më shumë të ardhurat e individëve dhe bizneseve apo pasurinë neto dhe asetet e tyre jo prodhuese?

Për ta kuptuar më thjesht, si ka mundësi që prej vitesh kemi kompani që shfrytëzojnë pasuri kombetare por që nuk paguajnë tatim fitimin me justifikimin që dalin me humbje? Shkurt, sepse kompanitë apo individët e pasur e dinë se ne nuk taksojmë pasurinë dhe asetet por të ardhurat e tyre neto…

Për më tepër, nëse duam ti vëmë frè marrëzisë dhe të  shmangim  “flluskën” e ndërtimeve të shfrenuara të kullave në Tiranë, duhet të taksojmë edhe apartamentet e pashitura si taksë pasurie ndaj atyre që kanë aktualisht “luksin” ti mbajnë pa shitur edhe për disa vite. Në rastin më të keq,  të ardhurat buxhetore do të rriteshin për investimet publike dhe në rastin më të mirë çmimet e “fryra” të apartamenteve do të binin për aq kohë sa pronarëve të tyre do tu kushtonte shumë që ti mbanin stok të pashitura.

Prandaj, një politikë e zgjuar fiskale do të ishte ulja e tatim fitimit në nivelin e dividendit (nga 15% në 8 %), reduktimi i tatimit mbi të ardhurat personale (nga 23% në  8%) dhe ulja e TVSH-së për produktet bazë të shportës (nga 20% në 5%) – duke  synuar uljen e çmimeve dhe stimuluar konsumin në këtë kohë krize ekonomike. Nga ana tjetër për ekuilibrim fiskal, ka ardhur koha që të taksojmë pasurinë neto apo asetet (jo prodhuese) duke filluar nga një prag përjashtues për shtresën e varfër dhe të mesme. Një propozim racional do të ishte taksimi i  individëve që zotërojnë pasuri neto (asete minus borxhe) mbi 500 mije euro, me një normë vjetore 1%.

Kjo do të ishte axhenda e një mirëqeverisjeje dhe një sistemi taksimi të ndershëm që do të synonte zbutjen e varfërisë dhe pabarazisë, si plagët më të mëdha të shoqërisë shqiptare. Taksimi me 1 përqind të pasurisë neto për “1 përqindshin më fatlum” të qytetarëve është zgjidhja e duhur. Ndërkohë, nëse duam të fitojmë “luftën” me “oligarkinë, si fillim do të mjaftonte të taksonim vilat dhe jahtet e tyre…