Komunistët Kilianë dhe Allende, nje histori e shkurter …

Më 11 shtator 1973, tanket pushtojnë rrugët e Santiagos dhe Pallati Presidencial, La Moneda, rrethohet. Allende nuk ikën, por vendos të mos u dorëzohet forcave, legjitimitetin e të cilave nuk e njeh. Para se të vdiste, ndoshta duke u vetërarë, ai mban fjalimin e famshëm me të cilin u drejtohet direkt njerëzve të tij. “Rroftë Kili! Rroftë populli! Rrofshin punëtorët! Këto janë fjalët e mia të fundit dhe jam i sigurt që sakrifica ime nuk do të jetë e kotë. Jam i sigurt se, të paktën, do të ketë një mësim moral që do të ndëshkojë frikacakët dhe tradhtinë”. Fjalimi transmetohet nga Radio Magallanes, transmetuesi i Partisë Komuniste Kiliane që do të shkatërrohet menjëherë më pas nga udhëheqësit e grushtit të shtetit. Pas vdekjes së Allendes, Pinoçeti merr pushtetin dhe instalon një diktaturë të dhunshme që zgjat deri në vitin 1990.

Gjatë viteve të qeverisjes së Allendes, Kili ndërmori reforma agrare dhe prodhime të ndryshme dhe lëndë të para si bakri u shtetëzuan. Vendi u bojkotua nga SHBA-të. Inflacioni u rrit shumë dhe shpërthyen protestat. Greva, të tilla si ajo e shoferëve dhe trazirat përfshinë vendin që në vitin 1971.

Dokumentet e deklasifikuara gjatë epokës së Klintonit tregojnë se si Uashingtoni dhe CIA u përpoqën ta rrëzonin Allenden që në 1970. Në këtë drejtim, fraza e ish-Sekretarit të Shtetit, Henry Kissinger, mbetet e famshme: “Nuk e kuptoj pse duhet të qëndrojmë me duart lidhur dhe të shikojmë se si një vend bëhet komunist për shkak të papërgjegjshmërisë së njerëzve të tij. Kjo është një çështje shumë e rëndësishme, sepse votuesit kilianë duhet të lihen të vendosin vetë“. Gjatë diktaturës, mijëra njerëz u torturuan. Dhe nuk dihet numri i atyre që u zhdukën. Qindra gra u përdhunuan.

Në vitin 1998, gjyqtari spanjoll Baltasar Garzón lëshoi ​​një urdhër arresti ndërkombëtar për Pinoçetin për zhdukjen e qytetarëve spanjollë gjatë diktaturës. Ai u akuzua për gjenocid, terrorizëm dhe torturë. Ai u arrestua në Londër, ku po kërkonte trajtim mjekësor, por nuk u dënua kurrë. Më 2 mars 2000, ministri i Brendshëm Jack Straw vendosi ta lirojë dhe ta kthejë në Kili, ku arriti t’i shmangej drejtësisë. Ai vdiq nga një atak në zemër në vitin 2006 në moshën 91 vjeç.