Dëshironi të jeni të lumtur? Nëse jeni si shumica e njerëzve, atëherë patjetër që po. Por çfarë është lumturia? Çfarë do të thotë të jesh “i lumtur”? Kjo ese diskuton katër teori kryesore filozofike të lumturisë.

Kiki Berk

1. Hedonizëm

Sipas hedonizmit, lumturia është thjesht përjetimi i kënaqësisë. Një person i lumtur ka shumë më tepër kënaqësi sesa pakënaqësi (dhimbje) në jetën e tij. Të jesh i lumtur, pra, është thjesht të ndihesh mirë. Me fjalë të tjera, nuk ka asnjë ndryshim midis të qenit i lumtur dhe të ndjerit të lumtur.

Hedonistët e famshëm përfshijnë filozofin e lashtë grek Epikurin dhe filozofët modernë anglezë Jeremy Bentham dhe John Stuart Mill. Të gjithë këta filozofë e morën lumturinë për të përfshirë kënaqësitë intelektuale (si leximi i një libri) përveç kënaqësive fizike (siç është seksi).

Megjithëse të qenit i lumtur e lidhim me të ndjerit mirë, shumë filozofë mendojnë se hedonizmi është i gabuar.

Së pari, a është e mundur të jesh i lumtur pa u ndjerë mirë (si p.sh. kur një person i lumtur ka një dhimbje dhëmbi), dhe a është gjithashtu e mundur të ndihesh mirë pa qenë i lumtur (si p.sh. kur një person i pakënaqur merr një masazh që e priste prej kohësh). Meqenëse lumturia dhe kënaqësia mund të ndahen, ato nuk mund të jenë e njëjta gjë.

Së dyti, lumturia dhe kënaqësia duket se kanë veti të ndryshme. Kënaqësitë janë shpesh kalimtare, të thjeshta dhe sipërfaqësore (mendoni kënaqësinë e të ngrënit të akullores), ndërsa lumturia supozohet të jetë e qëndrueshme, komplekse dhe e thellë. Gjërat me veti të ndryshme nuk mund të jenë identike, kështu që lumturia nuk mund të jetë e njëjta gjë me kënaqësinë.

Këto argumente sugjerojnë se lumturia dhe kënaqësia nuk janë identike. Thënë kjo, është e vështirë të imagjinohet një person i lumtur që nuk ndihet kurrë mirë. Pra, ndoshta lumturia përfshin kënaqësi pa qenë identike me të.

2. Teoria e virtytit

Sipas teorisë së virtytit, lumturia është rezultat i kultivimit të virtyteve – si morale ashtu edhe intelektuale – të tilla si mençuria, guximi, maturia dhe durimi. Një person i lumtur duhet të jetë mjaftueshëm i virtytshëm. Të jesh i lumtur, pra, do të thotë të kultivosh përsosmëri dhe si rezultat të lulëzosh. Kjo pikëpamje është e njohur nga Platoni, Aristoteli dhe stoikët.

Lidhja e lumturisë me virtytin ka avantazhin e trajtimit të lumturisë si një fenomen të qëndrueshëm, kompleks dhe të thellë. Ajo gjithashtu shpjegon se si lumturia dhe kënaqësia mund të ndahen, pasi një person mund të jetë i virtytshëm pa u ndjerë mirë dhe një person mund të ndihet mirë pa qenë i virtytshëm.

Me gjithë këto avantazhe, megjithatë, teoria e virtytit është e diskutueshme. Një pjesë e rëndësishme e të qenit i virtytshëm është të qenit i mirë moralisht. Por a janë njerëzit imoralë gjithmonë të pakënaqur? Ndoshta jo. Shumë njerëz të këqij duken të lumtur pavarësisht ose edhe për shkak të veprimeve të tyre të pakëndshme. Dhe një pikë e ngjashme mund të thuhet për virtytin intelektual: as njerëzit e pamend ose të paarsyeshëm nuk janë gjithmonë të pakënaqur. Në fakt, disa nga këta njerëz duken të lumtur si rezultat i drejtpërdrejtë i mangësive të tyre intelektuale. “Injoranca është lumturi,” thotë thënia!

Por teoricienët e virtytit kanë një përgjigje këtu. Ndoshta disa njerëz të pamoralshëm duken të lumtur, në sipërfaqe; por kjo nuk do të thotë se ata janë vërtet të lumtur, në një nivel më të thellë. Dhe e njëjta gjë mund të thuhet për njerëzit që u mungojnë virtytet intelektuale: injoranca mund të çojë në lumturi, por ajo lumturi nuk është lumturi e vërtetë. Pra, duket se ka hapësirë ​​për debat për këto çështje.

3. Teoria e Kënaqësisë së Dëshirave

Sipas teorisë së kënaqësisë së dëshirës, ​​lumturia konsiston në marrjen e asaj që dëshironi, çfarëdo që të ndodhë. Një person i lumtur ka shumë nga dëshirat e tij të kënaqura pra të realizuara; dhe sa më shumë të kënaqen apo të shpërblehen apo të plotësohen dëshirat e tij, aq më i lumtur është ai.

Edhe pse marrja e asaj që dëshironi mund të jetë një burim lumturie, identifikimi i lumturisë me kënaqësinë e dëshirës është problematik.

Kjo nënkupton se e vetmja mënyrë për t’u bërë më të lumtur është duke plotësuar një dëshirë. Kjo duket e gabuar. Ndonjëherë lumturia jonë rritet duke marrë diçka që nuk e donim më parë, të tilla si një festë e papritur e ditëlindjes ose duke u kujdesur papritmas në rrugë për macen e një fqinji. Kjo nënkupton që plotësimi i dëshirës nuk është i nevojshëm domosdoshmërisht për lumturinë.

Kënaqësia e plotësimit të dëshirave nuk është gjithmonë e mjaftueshme për lumturinë. Fatkeqësisht, është e zakonshme që njerëzit të ndihen të zhgënjyer kur marrin atë që duan. Shumë arritje, të tilla si fitimi i një diplome ose fitimi i një turneu, thjesht nuk sjellin lumturinë afatgjatë që presim.

Pra, edhe nëse marrja e asaj që duam ndonjëherë na bën të lumtur, këta kundërshembuj sugjerojnë se lumturia nuk konsiston në plotësimin e dëshirave.

4. Teoria e kënaqësisë nga jeta

Sipas teorisë së kënaqësisë nga jeta, lumturia është të jesh i kënaqur me jetën tënde. Një person i lumtur ka një përshtypje pozitive për jetën e tij në përgjithësi, edhe pse ai mund të mos jetë i lumtur për çdo aspekt të saj. Të jesh i lumtur, pra, do të thotë të jesh i kënaqur me jetën tënde në tërësi.

Është e diskutueshme nëse kënaqësia nga jeta është afektive (një ndjenjë) apo njohëse (një besim). Nga njëra anë, kënaqësia nga jeta sigurisht që vjen me ndjenja pozitive. Nga ana tjetër, është e mundur të tërhiqeni, të reflektoni për jetën tuaj dhe të kuptoni se është mirë, edhe kur ndiheni të mërzitur.

Një problem për këtë teori është se është e vështirë për njerëzit të dallojnë se si ndihen në këtë moment nga ajo se si ndihen për jetën e tyre në përgjithësi. Studimet kanë treguar se njerëzit raportojnë se ndjehen më të kënaqur me jetën e tyre kur moti është i mirë, edhe pse kjo nuk duhet të bëjë aq shumë ndryshim. Por matja e kënaqësisë nga jeta është e komplikuar, ndaj ndoshta studime të tilla duhen marrë me pak kripë.

5. Përfundim

Të kuptuarit se çfarë është lumturia duhet t’ju mundësojë të bëheni më të lumtur.

Së pari, vendosni se cila teori e lumturisë mendoni se është e vërtetë, bazuar në argumentet që sollëm më sipër.

Së dyti, ndiqni çfarëdo lumturie sipas asaj teorie: kërkoni kënaqësinë dhe përpiquni të shmangni dhimbjen siç e thotë (hedonizmi), kultivoni virtytin moral dhe intelektual (teoria e virtytit), vendosni se çfarë dëshironi me të vërtetë dhe bëni më të mirën për ta arritur atë (teoria e plotësimit të dëshirës), ose ndryshoni jetën tuaj (ose qëndrimin tuaj për të) në mënyrë që të ndiheni (ose të besoni) se po shkon mirë (teoria e kënaqësisë nga jeta).

Dhe nëse nuk jeni të sigurt se cila teori e lumturisë është e vërtetë, atëherë mund të përpiqeni gjithmonë t’i ndiqni të gjitha këto gjëra së bashku.