Prodhuesi i dronëve Bayraktar, pasardhësi i mundshëm i Erdoganit

Për herë të parë pas 20 vjetësh në pushtet, presidenti turk i druhet humbjes së zgjedhjeve. Sfida elektorale e 14 majit duket se nuk do të jetë aq e lehtë sa paraardhëset. Kandidati i opozitës, Kemal Kiliçdaroğlu, aktualisht kryeson shumicën e sondazheve. Vetë Erdogan tashmë ka njoftuar se kjo ështe hera e fundit që ai kandidon dhe kjo i ka bërë shumë vëzhgues të mendojnë se ai mund të jetë në kërkim të pasardhësit të tij politik.

Fëmijët e tij nuk kanë asnjë shans real për të marrë detyrën për arsye të ndryshme dhe Berat Albayrak, bashkëshorti i vajzës së tij të madhe Esra, dështoi si ministër Financash. Kjo ka bërë që në vëmendje të vijë gjithnjë e më shumë dhëndri tjetër, Selçuk Bayraktar.

Suksesi i kompanisë së tij për prodhimin e dronëve, e ka bërë atë aq popullor në Turqi sa që asnjë qeveri nuk do t’ia dilte dot ta injoronte. Në një artikull të 25 prillit, gjermania “Der Spiegel” parashikon që ndikimi i tij në politikën turke do të vijë duke u rritur. Selçuk Ai dhe vëllai i tij Haluk kanë bërë emër në mbarë botën si ndërtues dronësh. Avionët me telekomandë të kompanisë së tyre fituan një lloj statusi kulti në Ukrainë, sepse ndihmuan ushtrinë e vendit të zmbrapste pushtimin rus në fillim të luftës. Vetëm pak ditë pas tërmetit shkatërrues në kufi me Sirinë, Bayraktar premtoi të ndërtojë 1000 shtëpi të reja dhe 2000 kontejnerë strehimi. Shumë e panë këtë si përpjekjen e parë për të marrë akoma më shumë përgjegjësi. 

Bayraktar u bë eksportuesi më i madh i armëve në Turqi në vitin 2021, me shitje vjetore prej 664 milionë dollarësh dhe kompania është rritur më tej si rezultat i luftës në Ukrainë. Vitin e kaluar, Baykar dërgoi drone dhe teknologji të tjera me vlerë 1.18 miliardë dollarë në 18 vende. Dronët Bayraktar “TB2 “operojnë në fushat e betejës në Libi, si dhe në Nagorno-Karabakh dhe Etiopi. “Kjo mundësoi një revolucion operacional mjaft të rëndësishëm në mënyrën se si po zhvillohen luftërat tani“, thotë Rich Outzen, ish-ekspert i Turqisë në Departamentin e Shtetit të SHBA, për revistën New Yorker.

Bayraktar është 43 vjeç dhe ka pamjen e një ylli kinemaje. Babai i tij, Özdemir, e themeloi kompaninë në vitet 1980 si furnizues i industrisë së automobilave. Nëna e tij, Canan, ishte ekonomiste dhe shkencëtare kompjuterike. Bayraktar thotë se ai ishte i magjepsur nga çdo gjë që kishte të bënte me teknologjinë që fëmijë, veçanërisht aeroplanët. “Për mua është një mënyrë jetese”.

Ai ka studiuar inxhinieri në Pensilvani dhe në Institutin e Teknologjisë në Massachusetts, për t’u kthyer në Turqi në vitin 2007, kur nisi të ndihmonte në krijimin e divizionit të dronëve në Baykar. Shtatë vjet më vonë, kompania e tij pajisi ushtrinë turke me dronë në luftën kundër Partisë së jashtëligjshme të Punëtorëve Kurdë (PKK).

Në Libi, dronët Bayraktar TB2 ndihmuan qeverinë zyrtare në Tripoli të shtypte një kryengritje të kryekomandantit Khalifa Haftar. Në Nagorno-Karabakh, ata luajtën një rol vendimtar në fitoren e Azerbajxhanit ndaj Armenisë, pas së cilës autokrati Ilham Aliyev festoi duke i projektuar pamjet e sulmeve me dron në ekranet e mëdha të Bakusë. Duhet theksuar fakti se dronët turq furnizojnë kryesisht vendet që janë afër qeverisë së Erdoganit (Në dhjetor të vitit të kaluar, edhe qeveria shqiptare nënshkroi një kontratë për blerjen e 6 dronëve ushtarakë Bayraktar). 

Industria turke e mbrojtjes është rritur 6-fish që prej ardhjes në pushtet të Erdoganit, në vitin 2003. Dronët Bayraktar janë përmendur shpesh me krenari prej në fjalime, por ekspertët paralajmërojnë se përhapja kryesisht e pakontrolluar e dronëve si Bayraktar TB2 po i bën konfliktet të paparashikueshme.

Bayraktarit i pëlqen të prezantohet si një njeriu i çuditshëm i teknologjisë, që kujdeset më shumë për kodet kompjuterike sesa për politikën. Megjithatë, ai e ka kuruar imazhin me kujdes pas martesës me vajzën e presidentit turk në 2016. Në rrjetet sociale, ku ka rreth 5milionë ndjekës, ai poston rregullisht bekime islame. Në publik mbështet iniciativat arsimore. Kur nisi konflikti në Ukrainë, ai u pozicionua menjëherë. “Ne kemi një detyrim moral për të ndihmuar Ukrainën“, është shprehur, duke cituar më tej Benjamin Franklin: “Njerëzit që e japin lirinë e tyre në këmbim të sigurisë së përkohshme, nuk e meritojnë asnjërën dhe do t’i humbin të dyja“.

Edhe pse nuk komenton asnjëherë direkt aktualitetin politik, dështimi i baxhanakut Berat Albayrak nuk mund t’i ketë kaluar pa nxjerrë disa mësime. Bayraktar ka potencialin për të siguruar sukses në politikën turke. Për shembull, babai i tij Özdemir ishte një nga njerëzit e besuar të ish-kryeministrit islamist Necmettin Erbakan. Martesa me vajzën e presidentit ia ka lehtësuar atij aksesin në qarqet turke të pushtetit. Në Turqi, shumë e krahasojnë me Elon Musk për suksesin në teknologji. Por ndërsa Erdogan është i zënë me betejën elektorale për të siguruar rizgjedhjen, Bayraktar është mjaftueshëm i ri për të pritur derisa t’i vijë radha.