Franko nuk ia doli dot! U nda nga jeta në moshën 68-vjecare. Pas disa ditësh në spital, në gjendje kome për shkak të hemorragjisë cerebrale, ai nuk ja doli dot të fitonte betejën me jetën. Franko u dërgua me urgjencë në spital para një jave. Me gjithë përpjekjet për t’i dhënë ndihmë dhe për ta çuar drejt një vendi tjetër, Radi nuk dha asnjë shenjë përmirësimi. Lamtumirë Franko! Jetoi gjithë jetën në simbiozë me këngët e tij, dhe fatkeqësisht…ai sot e humbi pranverën.

***

Ishte viti i largët 1972 kur Françesk Radi realizoi dy video klipet e para shqiptare, “Adresa” dhe “Biçikleta”, dy këngë hit të asaj kohe, por që vazhdojnë të këndohen edhe nga të rinjtë e sotëm. Megjithëse pengu i tij ishte që nuk i këndoi ashtu siç donte vetë. “Franko, bëje zërin më të thjeshtë, jo si Çelentano”, i thoshin kontrolluesit e vijës artistike ndërsa Françesku regjistronte këngët në studio.

Sot ato video klipe nuk ekzistojnë më, as në arkivin e RTSH-së dhe as regjisori që i ka realizuar nuk di se ç’fund kanë pasur. Ndoshta nuk ka qenë e thënë që të rezistonin, Franko nuk i këndoi siç donte dhe ato u zhdukën, si për të treguar se ajo kohë e errët për lirinë e artit shqiptar duhet harruar.

Por më e keqja nuk kishte ardhur akoma. Në festivalin famëkeq të vitit 1972, Françesk Radi interpretoi këngën “Kur dëgjoj zëra nga bota”. Me tekst nga Sadik Bejko, kënga ishte një formë proteste për luftën në Vietnam, ku edhe amerikanët ishin kundër kësaj lufte. Në këtë mënyrë ai u bë vërtetë një Çelentano shqiptar, që kërkoi t’i këndonte jo vetëm dashurisë, por edhe luftës, përditshmërisë dhe problemeve politike. Por kjo nuk mund të zgjaste shumë në Shqipërinë komuniste. Fundi dihej.

Nga skena e festivalit të Radio Televizionit Shqiptar, ai u degdis në Fushë Arrëz, ku interpretoi në Shtëpinë e Kulturës dhe organizoi disa aktivitete. Tetë vjet iu desh të priste, derisa më në fund të rikthehej në Tiranën e tij që aq shumë e donte, ku me kitarën që nuk e ndante kurrë nga dora, filloi punë në cirkun e Tiranës.

Kaluan plot 21 vjet që Françesk Radi të rikthehej në skenën e Festivalit të RTSH-së, aty ku në vitin 1993 interpretoi këngën “Një nënë, fëmijët, koha dhe unë”. Megjithë zemrën e lodhur të kohës që e mbajti larg skenës, ai rigjeti forcën për të qenë ndër kantautorët kryesorë të Shqipërisë post-komuniste.

Me këngët “Telefonatë zemrash”, “Ky fat na ra”, “Rock i burgut”, “Zemër e lodhur” ai u përpoq t’i paraqiste publikut shqiptar temat e emigracionit, fatit njerëzor, gjendjen e artistëve shqiptarë. Ashtu siç bënte edhe idhulli i tij përtej Adriatikut, Adriano Çelentano, të cilin tashmë ishte plotësisht i lirë të frymëzohej duke e dëgjuar.

Gjatë gjithë jetës duket se ka ndjekur këshillën e të vëllait, Ferdinand Radit, aktorit të madh që u nda nga jeta 13 vite më parë, në 2004. “Franko, duhet të bëhesh artist shumë i mirë që jo vetëm të pëlqehesh, por dhe të mbijetosh sepse ne jemi dhe me biografi dhe për të çarë në këto kohë duhet të jesh më i miri”, i thoshte Nandi. Këshillë që ai jo vetëm e ndoqi vetë, por u përpoq t’ia transmetonte edhe mbesës, Rozanës, të cilën e mbështeti fort në rrugën artistike, ashtu si një herë e një kohë atë e mbështeste Ferdinandi./Tiranapost

Me bashkeshorten, Tefta Radi

Me vellain, Ferdinand Radin

Me vajzen

Me Mariza Ikonomin kur kane kenduar “Telefonate zemrash”

Me mbesen, Rozana Radi

Me bashkeshorten, Tefta Radi

Me vellain, Ferdinand Radin