Pikat kryesore të raportit të ODIHR-it për zgjedhjet e 30 qershorit

Dy muaj pas zhvillimit të zgjedhjeve vendore të 30 qershorit, misioni vëzhgues i OSBE/ODIHR-it ka publikuar raportin e plotë përfundimtar.

Më poshtë Exit.al sjell pikat kryesore të raportit përfundimtar për zgjedhjet lokale të 30 qershorit 2019, të braktisura nga opozita dhe në të cilat Partia Socialiste fitoi në 100 përqind të bashkive.

Gjetjet kryesore:

Votuesit nuk patën mundësinë e zgjedhjes sepse zgjedhjet u bojkotuan nga partitë e opozitës. Numri i vogël i kandidatëve dhe gara pa konkurrencë, bënë që zgjedhja e vetme e paraqitur për qytetarët ishte nëse duhet të merrnin pjesë ose jo.

U ushtrua presion mbi qytetarët, në veçanti ata të punësuar në administratën publike për të treguar bindjet e tyre politike.

Shfaqja e aktiviteteve të fushatës ishte e ulët, me përjashtim të tubimeve të mbajtura nga PS, në të cilat Kryeministri Edi Rama ishte folësi kryesor.

Media ka vepruar si platformë lobimi për pronarët e tyre, veçanërisht për interesat e tyre financiare.

Dekreti i Presidentit më 27 qershor nuk u botua në fletoren zyrtare, në kundërshtim me parashikimet ligjore.

Paqartësia nëse Gjykata Kushtetuese apo Kolegji Zgjedhore shqyrton mbi ligjshmërinë e dekretit të presidentit rritën anshmërinë e Kolegjit Zgjedhor dhe minuan besimin e qytetarëve tek zgjedhjet.

Mungesa e një marrëveshje politike që prej vitit 2017 ndaloi progresin për hartimin e reformës zgjedhore, duke mos adresuar rekomandimet e mëparshme të OSBE-së, përfshirë rekomandimin për depolitizimin e adminsitratës zgjedhore dhe transparencën në financimin e fushatës.

Për median:

Media mbetet e varur nga politike dhe interesat financiare të pronarëve të tyre, duke vepruar si platformë lobimi për pronarët e tyre.

Në mungesë të një kuadri ligjor për vetërregullim, gazetarët punojnë në kushte pune të paqarta, me kontrata jo të rregullta dhe shpesh ata vete-censurohen për të mos rrezikuar shkarkimin nga puna.

Televizioni mbetet burimi kryesor i informacionit politik, ndërsa portalet online dhe media sociale zëvendësuan median e shkruar si burim për opinionet dhe komentet politike.

Varësia nga buxheti i shtetit dhe politizimi i drejtimit të RTSH-së ngritën shqetësime mbi paanshmërinë e transmetimeve publike.

Aktiviteteve zgjedhore të kryeministrit u transmetuan ekskluzivisht nga kanali personal në Facebook i kreminsitrit, ERTV. Këto video u ritransmetuan nga mediat e tjera.

Praktika e përdorur nga PS dhe zyrtarët e saj, duke i dërguar mediave kaseta gati me regjistrimet e aktivitete zgjedhore, vë në dyshim të drejtën themelore të medias për të marrë informacione dhe kufizon mundësinë e votuesve për tu informuar në mënyrë objektive gjatë fushatës.

Për mangësitë e kuadrit ligjor të zgjedhjeve:

Ligji nuk parashikon masa specifike për zhvillimin e zgjedhjeve pa garë dhe nuk parashikon numër minimal të votuesve të paraqitur në qendra të votimit për të validuar rezultatin.

Ligji i jep të drejtën [..] vetëm vëzhguesve partiakë të marrin rezultatet e tabelave të numërimit dhe rezultatin përfundimtar nga qendrat e votimit.

Mosmarrëveshjet ndërmjet aktorëve zgjedhorë në lidhje me ndarjen e përgjegjësisë ndërmjet Gjykatës Kushtetuese, si i vetmi organ që mund të vendosë mbi kushtetueshmërinë e dekretit të Presidentit, dhe Kolegjit Zgjedhor i cili ka mandatin të mbikëqyrë ligjshmërinë e procesit zgjedhorë, rritën mosbesuesmërinë e ligjshmërisë së zgjedhjeve.

Për frikësimin e votuesve dhe shfrytëzimi i administratës publike:

Votuesit kanë shprehur shqetësimin e tyre tek vëzhguesit e OSBE-së se janë kërcënuar se nëse nuk do të merrnin pjesë në votime, do të ndëshkoheshin.

Disa prej tyre thanë se janë kërcënuar me pushim nga puna ose përjashtim nga ndihma sociale.

Vëzhguesit e OSBE-së raportuan se zyrtarë bashkiak, punonjës të shërbimeve shëndetësore dhe mësues ishin të pranishëm në tubimet politike të PS-së, të cilat në shumë qytete u mbajtën menjëherë pas orarit zyrtarë të punës.

Për probelemet me procesin zgjedhor, votimin dhe numërimin:

Votimi  në grup, përfshirë votimin familjar, ndodhi në 10 përqind të rasteve të vëzhguar.

Në 23 përqind të qendrave të vëzhguara, votuesit u kthyen mbrapsht kryesisht për arsye të pavlefshme, përfshirë ridrejtimin në qendra të tjera votimi në dy të tretat e rasteve.

Vulosja e sigurisë e kutive të votimit nuk u regjistrua në video në 8 përqind të rasteve dhe informacioni mbi procedurat e votimit nuk u publikua në vende të dukshme në 14 përqind të rasteve.

Organizimi i qendrave të votimit nuk siguronte fshetësi të votës: në 10 përqind të vëzhgimeve, votuesit jo gjitmonë votuan në fshehtësi; në 11 përqid të rasteve votuesit nuk e palosën fletën e votimit për të siguruar fshehtësinë e votës.

Shumë votues u frikësuan duke menduar se pjesëmarrja në zgjedhje do të tregonte përkatësinë e tyre politike. Në shumë raste, aktivistët e partive politike mbajtën shënim votuesit që votuan, duke duke sfiduar të drejtën për të hedhur votën e lirë.

Në 16 raste qendrat e numërimit ishin të mbipopulluara dhe në 12 raste ato u vlerësuan të papërshtatshme për dërgimin e materialeve nga qendrat e votimtit si pasojë e hapësirës së pamjaftuesme dhe sigurisë.