Nga Klodian Tomorri
Ekonomia shqiptare ka hyrë në një spirale ngadalësimi, teksa rritja ekonomike edhe sipas shifrave të vetë qeverisë u ul për të tretin tremujor rresht. Instituti i Statistikave raporti se në tremujorin e dytë, Prodhimi Kombëtar u zgjerua me vetëm 2.31 për qind, kur për të njëjtën periudhë të vitit të kaluar rritja ishte 4.26 për qind. Në harkun kohor të një viti rritja ekonomike gati është përgjysmuar, çka përbën një ngadalësim të fortë të aktivitetit ekonomik.
Në gjuhën teknike fenomeni njihet me termin “hard landing” dhe përshkruan situatën kur ekonomia ndryshon kurs me shpejtësi, nga rritja normale tek rritja e ngadaltë duke iu afruar recesionit. Nga krahu i ofertës faktorët kryesorë të këtij ngadalësimi janë rënia e prodhimit energjetik, mbyllja e industrisë së basteve, por edhe dinamizmi më i ulët sektorëve të tjerë. Por teksa efektet e energjisë dhe basteve mund të jenë të përkohshme, shqetësimi serioz i ekonomisë mbetet ajo që po ndodh në krahun e kërkesës.
Konsumi privat vazhdon të rritet me ritme anemike, vetëm 2.85 për qind duke reflektuar rritjen e ngadaltë të të ardhurave për familjet, ndërsa për herë të parë në 6 vjet, formimi bruto i kapitalit fiks ka hyrë në territor negativ. Pra, për herë të parë nga viti 2013, ekonomia po përballet me rënien e investimeve private vendase dhe të huaja. Sipas INSTAT në tremujorin e dytë të këtij viti, investimet totale në ekonominë shqiptare u ulën gati me 1 për qind, krahasuar me një vit më parë.
Investimet janë mekanizmi i vetëm përmes të cilit bizneset shtojnë kapacitetet prodhuese duke zgjeruar potencialin e rritjes ekonomike. Rënia e tyre, sugjeron se cikli ekonomik është drejtuar për poshtë, teksa investimet e reja janë të pamjaftueshme për të mbushur hendekun e lënë pas nga përfundimi i gazsjellësit TAP dhe kaskadës së Devollit.
Shpesh numrat e rritjes ekonomike perceptohen si tregues abstrakt, por pasojat e tyre janë serioze dhe prekin të gjithë qytetarët. Së pari, ngadalësimi i rritjes ekonomike cenon direkt punësimin. Vitin e fundit ekonomia ka shtuar gjithsej vetëm 5 mijë vende pune duke mos akomoduar dot as një të katrën e rritjes natyrale të forcës punëtore. Pjesa tjetër e të rinjve që hyjnë për herë të parë në moshë pune i shtohen automatikisht armatës së të papunëve ose marrin rrugët e emigrimit.
Së dyti, rënia e rritjes ekonomike shtrëngon financat e shtetit. Të ardhurat buxhetore janë 50 milionë euro më pak se plani, ndërsa nëse zhvishen nga efekti i dividentit, gropa reale e buxhetit është plot 100 milionë euro. Qeveria ka më pak para për shkollat, spitalet apo për të financuar investime të reja, ndërkohë që kjo ecuri në mbledhjen e të ardhurave do të rrezikojë edhe uljen e borxhit publik.
Këta tregues ekonomikë kërkojnë ndryshim. Fatkeqësisht në Shqipëri është çimentuar një traditë negative. Çdo qeveri, në mandatin e saj të dytë shndërrohet në armikun më të madh të ekonomisë duke frenuar zhvillimin e vendit dhe duke i lënë qytetarëve male me borxhe në kurriz.
Përtej efekteve që vijnë nga Eurozona, arsyeja kryesore se pse ekonomia shqiptare po noton në ujëra të ngjashëm me ato të vitit 2013 është ndërprerja e madje edhe përmbysja e reformave. Kjo ka ndodhur në sektorin e energjisë, atë të financave, arsim, shëndetësi dhe gati në të gjithë sektorët e ekonomisë.
Madje në shumë raste reformat janë zëvendësuar me “private deals”, në trajtën e koncesioneve apo favoreve të tjera, të cilat përveçse shpërndajnë pasuri të pamerituar ekonomike për një grusht njerëzish, dekurajojnë zhvillimin ekonomik dhe mekanizmin e krijimit të mirëqënies. Qytetarët nuk kanë pse të paguajnë më këtë faturë. Ekonomia po i jep sinjalet e saj. Kërkon rotacion.
