Alfred Lela

Drejtësia e re, një dizajn amerikan me mbështetje të gjerë europiane, po jep shenjat e sëmundjeve lufta ndaj të cilave është pjesë themelore e ‘kryqëzatave’ për të drejtat e njeriut në Perëndim: gratë dhe pakicat.

Si në Amerikë ashtu dhe Europë, sidomos nën qeveri liberale të krahut të majtë, por gjithnjë e më shumë edhe të qendrës apo të së djathtës, aksesi dhe barazia në sistem e grave dhe pakicave, qofshin këto etnike apo llojesh të tjera, është pjesë zotëruese e  retorikës. Aksionet politike, gjuha e fushatave, aktet publike apo edhe nismat qeverisese, ato që njihen si policy i mëshojnë kësaj konstantje.

Të drejtat e grave dhe pakicave janë tashmë aksioni, gjuha dhe mendimi. Të jesh në anën e kundërt të kësaj balance të re shoqërore do të thotë të jesh kundër kohës.

Ka një ironi këmbëngulëse të gjërave në çdo gjë, ama. Në një nga kolonadat e National Archives në Washington DC, të godet një maksimë e gdhendur në gur: e shkuara është parathënie (what is past is prologue). Fraza i përket poetit anglez Shekspirit, dhe në kuptimin modern të saj përdoret për të nënkuptuar se është historia që e jep kontekstin apo shtratin për të sotmen.

E shkuara pra, është përcaktuese. A mund të thuhet kjo edhe në rasin e një refome në drejtësi euro-amerikane apo oksidentale, e dizajnuar për një Shqipëri që është kryesisht e shkuar, dhe është pikërisht ky prolog i saj në kohë që përcakton sjelljet e së tashmes dhe projeksionin te e nesërmja?

Shihni pak përtej reflektimit lëbyrës që don të lëshojë  politika dhe media, te ‘viktimat e shkëlqyera’ të drejtësisë shqiptare (asaj kryesisht të re). Dy të goditurit më të zëshëm të saj janë një ministër që përfaqësonte pakicën etnike greke në Shqipëri dhe një zv/ministre grua. Spiro Ksera dhe Rudina Voda. Të dy, si për të thelluar paradoksin që don të theksojë ky editorial, janë dënuar për shkelje, të cilat në regjistrin e korrupsionit shqiptar mund të marrin gradën e tetarit. Ksera është dënuar për një projekt që përfshinte kryesisht trajnime, konferenca dhe seminare. Voda po hetohe për ndërhyrje për një vend pune dhe ‘çikërrima të tjera. Të kuptohemi, çdo shkelje, sado e vogël, përbën kundravajtje dhe meriton ndëshkim, por jemi duke përdorur aparatin matës të kontekstit, që është korrupsioni në Shqipëri dhe shkalla e tij.

Ka dy momente ku meriton të ndalemi. A janë gratë dhe minoritarët më të ngathët, më pak inteligjentë se të tjerët, pra se burrat, dhe sidomos ata të etnisë dominuese, shqiptares? Të pranonim këtë do të thotë të biem në një humnerë të thellë të gjuhës politikisht jokorrekte, për të cilën e majta liberale ka një aversion shekspirian.

Më e frytshme do të qe pranimi i trajektores tjetër. Të prerit e litarit aty ku është më i hollë. Implikimet politike dhe shoqërore në këtë rast janë më të pakta. Në kuptimin se Ksera dhe Voda nuk janë pjesë e tribuve të mëdha politike apo rretheve të gjera shoqërore. Duke qenë të tillë ata bartin më pak ngatërresa të mundshme për sistemin. Ata janë ‘të shkëlqyer’ edhe si ‘koka turku’, dhe sidomos si ‘vitrina të luftës kundër korrupsionit’. Në këtë të fundit, si drejtësia ashtu dhe qeveria, krijojnë iluzionin e mobilitetit, pra të një kryqëzate sistemike kundër korrupsionit, ndërkohë që sistemi vetë nuk prekt. Ai thjesht përcakton ‘thërrimet njerëzore’ që i hidhen makinës së propagandës dhe retorikës, duke ruajtur për vete të njëjtat pozicione, të njëjtin oreks, të njëjtin transgresion etik dhe shoqëror.

Nën hundën e amerikanëve, europianëve, por edhe të skotës së organizatave të mbrojtjes së grave dhe pakicave, kjo fyerje olimpike ndaj agjendës dhe retorikës, kalon me shpejtësinë dhe hutinë e aeroplanit të Richard Branson-it drejt hapësirës.

Sepse, të dashur miq dhe armiq, e shkuara është parathënie.