Parotite, termi mjekësor shkencor për të ashtuquajturin shytat, është një sëmundje që shkaktohet nga një virus që shpërndahet përmes pështymës dhe simptomat tipike të tij janë:

Ethe,
Dhimbje koke
Dhimbje muskulore
Lodhje
Humbje oreksi

Vetëm në fazën e dytë shfaqet simptoma karakteristike që është ënjtje e gjendrave të pështymës, nën vesh, që mund të ndodhë në të dy apo një anë të fytyrës.

Simptomat zakonisht kalojnë pas 7 apo 10 ditësh dhe komplikacionet fatmirësisht janë të rralla. Kur kalohet sëmundja fitohet imunizimi që mbron trupin nga sulmet e tjera të të njëjtit virus, edhe pse infeksione të tjera mund të shkaktojnë fryrje të gjendrave të pështymës, dhe kjo është dhe arsyeja që prindërit mendojnë në mënyrë të gabuar se fëmija ka kaluar shytat më shumë se njëherë.

Për këtë sëmundje nuk ka një trajtim specifik, por është e nevojshme të trajtohen simptomat apo komplikacionet e mundshme. Prej vitesh tashmë është efikase vaksina që mbulon fruthin, shytat, rubeolën dhe falë kësaj është infeksion i rrallë. Por debati lidhur me këtë vaksinë ka bërë që në botë të shpërthejë sërish sëmundja e fruthit, teksa OBSH dhe institucionet e tjera bëjnë thirrje për vaksinimin.

SHKAQET
Mikroorganizmat përgjegjës për shytat është virusi i shytave, një virus që i përket familjes së Paramyxoviridae; i cili gjen vend në traktin respirator ku ndodh infeksioni deri në gjendrat e pështymës, ku nis prodhimin frenetik duke shkaktuar fryrjen karakteristike.

Ndonjëherë është në gjendje të arrijë dhe lëngun cerebrospinal, lëngu që rrethon dhe mbron sistemin nervor qendror; e kështu në të gjithë organizmin duke arritur trurin, pankreasin, testikujt dhe vezoret.

Sëmundje ngjitëse
Virusi i shytave mund të transmetohet kur:
Një person i prekur kollitet, tështin, flet duke lëshuar pikla të pështymësh ku është virusi dhe që mund të thithen nga një tjetër person.
Kur personi i infektuar prek hundën apo gojën, duke marrë kështu një ngarkesë të mjaftueshme virale, e më pas prek me ato duar çdo objekt.
Kur me personin e prekur ndahen gotat, pjatat, lugët.
Njerëzit e prekur nga shytat janë ngjitës dy ditë para se të shfaqet fryrja e gjendrave të pështymës. Virusi izolohet në tufat e farinvut dy ditë para nisjes së shytave. Tek personat që përfshihen dhe gjendjrat e pështypmës virusi është izoluar në pështymë 206 ditë para nisjes së simptomave deri në 4 ditë pas.

Rikthim në vendet e punës apo shkollës është i këshillueshëm të bëhet pas 9-10 ditësh nga shfaqja e simptomave.

KUR DUHET KONTAKTUAR MJEKU

Me daljen e vaksinës tashmë është e rrallë të gjesh si kjo sëmundje por rekomandohet të kontaktohet mjeku apo pediatri nëse dyshohet për shytat. Përgjithësisht nuk është sëmundje e rrezikshme, por ka simptoma të ngjashme me patologji që mund të krijojnë probleme, dhe është mirë të merrni diagnozën e saktë.

Duke qenë se shytat mund të përfshijnë trurin dhe membranat e saj, rekopmandohet të kontaktohet menjëherë urgjenca kur pacienti ka:
Qafë të fortë
Konvulsione dhe kriza epileptike
Dhimbje të madhe koke
Ndryshim të gjendjes së vetëdijes

Prania e dhimbjeve të barkut tregon se ka prekur dhe pankreasin. Tek meshkujt duhet pasur kujdes me temperaturën e lartë dhe dhimbjet e fryrjen e testikujve .

KURA
Për shkak se shytat shkaktohen nga një virus nuk mund të trajtohet me antibiotik. Trajtimi i tij përqëndrohet tek trajtimi i simptomave, në pritje që sistemi imunitar i pacientit të mundë infeksionin. Për këtë këshillohet:

Pushim
Marrja e ilaçeve kundër dhimbjes, në rastin e fëmijës mund të përdoren ilaçe që nuk kanë aspirinë si paracetamoli apo ibuprofeni. Këto ilaçe ndihmojnë dhe në uljen e temperaturës.

Pacienti mbahet i hidratuar me ujë, duke shmangur pijet acidike që mund të acarojnë gjendrat e shytave.

Aplikoni kompresa të ftohta ose të ngrohta
Një dietë me ushqime të buta që nuk kërkojnë shumë përtypje

Një fëmijë me shyta jo domosdoshmërisht duhet të rrijë në shtrat, por mund të luajë qetësisht.

VAKSINA
Shytat mund të parandalohen lehtësisht me vaksinimin, që mund të merret më vetë ose pjesë e imunizimit të fruthit-shytave-rubeolës (MPR) që merret në moshën 12 mes 15 muajsh. Një dozë e dytë MPR merret zakonisht 5-6 vjeç.

Si të gjitha programet e imunizimit ka përjashtime dhe rrethana të veçanta që duhen marrë në konsideratë nga vetë pediatri.