“Jemi në mes të një recesioni demokratik prej 20 vjetësh”

Në një intervistë me Kathimerini, profesori i Universitetit të Stanfordit, politologu dhe studiuesi i marrëdhënieve ndërkombëtar, Francis Fukuyama, flet mbi sfidat me të cilat përballen shtetet autoritare dhe “legjitimitetin” e tyre në botën moderne.

Sipas profesorit Fukuyama, “ekziston një larmi shtetesh autoritare dhe problemet me të cilat përballen vërtet ndryshojnë nga njëri në tjetrin. Nëse shikoni dy të mëdhenjtë, që janë Kina dhe Rusia, ato kanë disa probleme të ngjashme, ndër të tjera, në lidhje me vendimmarrjen. Në një shtet autoritar, pushteti është i përqendruar te një individ i vetëm, Vladimir Putin, në rastin e Rusisë ose Xi Jinping në Kinë. Eliminohen shumë nga kontrollet dhe balancat që ekzistojnë në një demokraci liberale që kufizojnë autoritetin e sundimtarit. Dhe si rezultat, lideri është në gjendje të marrë vendime thjesht vetë, të cilat nuk janë verifikuar nga njerëz të tjerë që nuk marrin mbështetje të gjerë. Në vitin e fundit, ne kemi parë disa shembuj të kësaj. Një i madh është vendimi për të pushtuar Ukrainën, i cili duket se është marrë nga vetë Putini, dhe i dyti ishte politika e Kinës për zero Covid. Dhe kështu, ka një arsye pse ne duam të kufizojmë autoritetin e çdo individi në një sistem politik demokratik. Një problem tjetër ka të bëjë me legjitimitetin. Shumë shtete autoritare duken sikur janë shumë të forta deri në momentin që bien. Irani, për shembull, që nga vrasja e Mahsa Amini vitin e kaluar, ka parë me të vërtetë një pjesë të madhe të popullsisë së tij të refuzojë legjitimitetin e Republikës Islamike në tërësi. Ata nuk po refuzojnë një politikë të caktuar, por me të vërtetë duan që regjimi të largohet. Dhe megjithëse [regjimi] ka qenë i suksesshëm në mbajtjen e pushtetit, [ai është] dobësuar në mënyrë shumë dramatike nga fakti që gratë, në veçanti, nuk e pranojnë atë formë të qeverisjes patriarkale.

Një problem tjetër që vihet re në shtetet autoritare ka të bëjë me trashëgiminë, se në shumë regjime autoritare nuk ka një mekanizëm të qartë të trashëgimisë. Kjo po ndodh tani me Putinin, sepse nëse Putin do të binte ose do të vdiste në detyrë ose do të humbiste disi pushtetin, ne nuk e kemi idenë se kush do ta sundojë Rusinë pas kësaj. Dhe unë mendoj se vetë rusët nuk e kanë idenë se kush do ta sundojë Rusinë.

Ndër pikëpamjet dominuese në veprat e Fukuyama është besimi se demokracia liberale është forma përfundimtare e qeverisjes. Por si e shpjegon ai paqëndrueshmërinë që ka pllakosur demokracitë më të forta, si SHBA dhe Britania e Madhe, vitet e fundit, të cilat duken të mbyllura në një spirale krizash të njëpasnjëshme?

Siç shprehet ai: “Ne kemi qenë në mes të një recesioni demokratik për gati 20 vjet. Kjo është diçka që organizata Freedom House, e cila vlerëson çdo vit lirinë në botë, e bëri mjaft të qartë, se demokracia është frenuar për gati dy dekada. Dhe është gjithashtu një çështje cilësore sepse dy demokracitë më të mëdha në botë, India dhe Shtetet e Bashkuara, kanë parë gjithashtu rritjen e politikanëve populistë që kanë minuar sundimin e ligjit në të dyja rastet. Pra, ne po kalojmë një periudhë kthimi pas tani që është krejt ndryshe nga situata që pamë kur numri i demokracive po zgjerohej në fund të viteve 1980 dhe 1990″.

Fukuyama jep një këshillë për shkencëtarët e rinj që do të donin të ndiqnin gjurmët e tij. “Universitetet nuk krijojnë stimujt e duhur për të menduar gjerësisht për gjërat. Nëse dëshiron të bëhesh akademik, duhet të fokusohesh në çështje shumë të ngushta dhe duhet të jesh shumë metodologjik. Kjo nuk është rruga që kam zgjedhur. Por unë isha me fat që munda të bëja atë që bëra pjesërisht për shkak të periudhës historike në të cilën po jetoja dhe pjesërisht për shkak të çështjeve të kohës. Në përgjithësi, është e rëndësishme që të rinjtë të kuptojnë se duhet të mendojnë për pyetje të mëdha, si dhe për aftësitë specifike që do të përdorin ndërsa ndjekin karrierën e tyre dhe se si rrjedhim një edukim liberal, që do të thotë edukimi bazë në shkencat humaniste mbetet thelbi i edukimit të nevojshëm të kujtdo.”