Historia e bankomatit, makinës që të jep para

Si lindi dhe emrat që mban në vende të ndryshme të botës

Makina automatike treguese (MAT) është një aparat elektronik, i cili lehtëson klientët e bankës që të marrin para nga depozita e tyre pa pasur nevojë për ndihëm e një njeriu. Shumë nga këto makina u japin mundësi njerëzve të depozitojnë para ose çeqe, të transferojnë para nga llogaria e tyre. Bankomati i parë në botë u prodhua nga një shoqëri angleze “De La Rue” dhe u instalua në Enfield Tawn më 27 korrik 1967. Ideja për përdorimin e numrit personal (PIN-it) u hodh nga inxhinieri anglez Xhejms Goodfellow, më 1985. Më pas u përhap në shtetet e tjera të zhvilluara. Në Shqipëri bankomati u fut për herë të parë nga Banka Amerikane, në vitin 2001.
Historia dhe përdorimi
Shumë bankomate janë të lidhur me sistemin të brendshëm të bankës, e tillë që klientët e bankës të kenë mundësi që të tërheqin para nga depozita e tyre nëpërmjet kësaj makine. Kjo është një nga mënyrat më të mira për personat që udhëtojnë. Ata kanë mundësi që të tërheqin para në një bankomat në një vend të huaj, ku ka degë të bankës që ai ka depozituar para. Por a duhet të ketë një tarifë apo a duhet të mbajë një tarifë të caktuar banka për klientët që tërheqin para nga bankomati? Shumë banka në Amerikë mbajnë një tarifë të caktuar kur përdoret bankomati.
Por gjithashtu këto makina elektronike treguese nuk janë vetëm në afërsi të bankave por edhe në dyqane të ndryshme apo edhe restorante.
Siguria
Kohë më parë siguria e makinave treguese (bankomatëve) u fokusua për t’i bërë ato të paprekshme nga sulmet fizike apo thyerjet me mjete te forta. Madje ato u bënë me të sigurta duke mos u bërë makina automatike për nxjerrjen e monedhave. Në fillim u numëruan disa raste vjedhjesh të bankomatëve duke përdorur mjete të forta për t’i thyer ato. Ndërsa siguria e bankomatëve modern, vëmendjen e ka përqendruar që të mos pranoj tërheqjen e parave brenda makinës. Një tendencë tjetër për sigurinë e bankomateve janë levat e sigurisë si dhe lejimi i parave nga bankomati jo në shuma të mëdha. Gjithashtu ka shumë “tërheqje fantazëm”, nga bankomatet, nga të cilat bankat shpesh herë deklarojnë se është një mashtrim nga klientët. Disa ekspertë ja faturojnë këtë tërheqje fantazim aktivitete kriminal apo edhe mashtruesve.
Ross Anderson, drejtuesi i një kërkimi, u përfshi në një investigim për disa nga rastet e tërheqjeve fantazëm në banka, dhe ai nxori përgjegjës për këtë shërbim, sigurinë e bankave. Gjithashtu ka një numër të madh mashtrimesh nga persona që merren me aktivitete kriminale. Ata stimulojnë bankomatet për nxjerrjen e parave ose karta lexuese të makinës automatike treguese. Mashtruesit vënë në përdorim edhe pinin e kartave të klientëve të bankës duke tërhequr paratë e depozituara nga ata.
Emrat e bankomatëve
Në vende të ndryshëm kanë emra të ndryshëm. Makinë automatike treguese, kështu përdoret nga bankat kanadeze. Bankomat, shqiptohet veçanërisht në vendet evropiane. Një emër tjetër që përdoret për makinat që “japin” para është kuti banke, apo makine paraje. Ndërsa në Britaninë e Madhe shqiptohet pikë paraje. Në Shtete e Bashkuara të Amerikës dhe veçanërisht në New Jersy, mban emrin si qendër hyrëse për paratë. Në Holandë bankomati shqiptohet pin atomat, apo në Zelandën e Re, makinë parash, në Novergji, quhet si një mini bank, ndërsa në Spanjë si një tele bankë.