Pushtimi rus i Ukrainës ka marrë qindra jetë për shkak të sulmeve e bombardimeve të vazhdueshme. Por jo vetëm në Ukrainë, lufta po ndikon kudo në gjithçka, nga siguria ushqimore te çmimet e naftës dhe gazit.

Këtu janë katër mënyra se si bota ka ndryshuar në 10 ditë që kur lufta shpërtheu në Evropë.

Rendi botëror është në ndryshim
Pushtimi i Ukrainës nuk solli një epokë të re të politikës së fuqive të mëdha. Ishte pasthirrma e dhunshme që konfirmoi një nga ndryshimet më të rëndësishme në rendin gjeopolitik botëror.

Ndër vite terrorizmi global tërhoqi vëmendjen e shumë liderëve perëndimorë. Al Kaeda dhe ISIS ishin armiqtë numër 1 të demokracisë që vunë në hije Kremlinin, i cili nuk shihej më si i njëjti kërcënim si dikur.

Ish-oficeri i inteligjencës së KGB-së, agjencisë kryesore të sigurisë për Bashkimin Sovjetik, mori detyrën në vitin 2000 dhe u zotua se do t’i kthente Rusisë lavdinë e mëparshme, nëse duhej edhe përmes forcës ushtarake. Si kryeministër në vitin 1999, Putin filloi një ofensivë në republikën ruse të Çeçenisë kundër guerrilasve separatistë. Në vitin 2008, pushtoi Gjeorgjinë dhe njohu dy republika separatiste në vend.

Më vonë, mbështetja e Putinit për presidentin sirian Bashar al-Assad, gjoja si një aleat në luftën kundër terrorizmit, nuk e ndihmoi me demokracitë perëndimore, për shkak të raporteve të besueshme të një vendimi të diktatorit sirian për të sulmuar popullin e tij me armë kimike. Vendimi i Putinit për të aneksuar Krimenë në vitin 2014 dhe për të mbështetur separatistët në Ukrainën lindore çoi në sanksione dhe u dënua ashpër.

Por Putin mbeti një lojtar dhe partner i rëndësishëm, megjithëse jo fort i këndshëm, për liderët nga Uashingtoni në Varshavë gjatë viteve 2010. Rusia ishte faktor i rëndësishëm në luftën kundër ISIS, furnizuesi kryesor i Evropës me energji dhe ndihmoi në negocimin e pakteve të mëdha diplomatike si marrëveshja bërthamore e Iranit e vitit 2015.

Pushtimi i javës së kaluar mund t’i ketë dhënë fund këtij pozicioni të Putin karshi liderve më të fuqishëm. Pas një çerek shekulli që bota perëndimore bashkëpunonte me Putinin, ai tregoi që ishte i pabesë.

Si kundërpërgjigje, bota perëndimore goditi Rusinë me sanksione të paprecedentë që kanë dëmtuar institucionet e saj financiare, duke e çuar ekonominë dhe rublën në nivelet më të ulëta, madje këto sanksione kanë shënjestruar personalisht Putinin dhe disa nga rrethi i tij i brendshëm.

Europa është më e bashkuar
Pushtimi i Rusisë ka nxitur gjithashtu Bashkimin Evropian të marrë vendime sigurie që do të ishin të paimagjinueshme disa javë më parë.

Megjithëse blloku ka qenë për vite me radhë një nga lojtarët më të fuqishëm ekonomikë në botë, nuk kishte arritur ta kthente atë forcë në fuqi ekuivalente gjeopolitike. BE-ja ka qenë historikisht e ndarë në lidhje me atë se sa kontroll qendror duhet të ketë Brukseli mbi politikën e jashtme.

Mendimi i Evropës për mbrojtjen, sigurinë dhe punët e jashtme ka evoluar vite dritë brenda pak ditësh. Tronditja që lufta po kthehet në Evropë ka bashkuar 27 shtetet anëtare të BE-së. Blloku tani po përdor fuqinë e tij ekonomike për qëllime gjeopolitike, duke synuar Rusinë me paketën më të fortë të sanksioneve që ka vendosur ndonjëherë.

Blloku ka siguruar, për herë të parë ndonjëherë, financa për blerjen e armëve për Ukrainën. Gjermania, e cila për dekada ka kundërshtuar një qasje të militarizuar ndaj politikës së jashtme, tani po merr pjesë në armatosjen e Ukrainës dhe po rrit shpenzimet e saj ushtarake për sigurinë e vendit.

Një milion njerëz refugjatë
Një milion njerëz u larguan nga shtëpitë e tyre njavën e parë të pushtimit rus të Ukrainës – një nga migrimet më të shpejta dhe më të mëdha të njerëzimit në dekadat e fundit. Për shembull, u deshën tre muaj që një milion refugjatë të largoheshin nga Siria në vitin 2013, kur largimet ishin në nivelin më të lartë.

Nëse luftimet vazhdojnë dhe, siç tha një burim francez i afërt me presidentin Emmanuel Macron, më e keqja ende nuk ka ardhur, Europa mund të përballet me një krizë të paprecedentë refugjatësh.

E ardhmja e refugjatëve mbetet e paqartë. Nëse Rusia rrëzon qeverinë ukrainase të zgjedhur në mënyrë demokratike, a do të duan këta njerëz të kthehen në shtëpi? Dhe çfarë do të ndodhë nëse, pas luftimeve, ata nuk kanë më shtëpi ku të kthehen?

Ushqimi dhe karburanti
Çmimet e gazit në Shtetet e Bashkuara kanë pësuar rritjet më të mëdha që pas uraganit Katrina në 2005. Ekspertët janë të shqetësuar se çmimet e ushqimeve mund të rriten pas rritjes që pësuan vitin e kaluar për shkak të pandemisë.

Luftimet në Ukrainë kanë pasur kosto ekonomike dhe njerëzore në të gjithë globin, veçanërisht kur bëhet fjalë për energjinë.

Megjithëse Evropa ka vitë që thotë se duhet të heqë dorë nga energjia ruse, Moska është furnizuesi më i madh i BE-së me naftë dhe gaz natyror. Evropa mund të mbijetojë nëse Rusia mbyll furnizimin, por nuk do të ishte e lirë apo e lehtë.

Konflikti mund të përcaktojë gjithashtu nëse familje në mbarë botën mund të vendosin ushqim në tryezë. Vetëm në Ukrainë, tre deri në pesë milionë njerëz do të kenë nevojë për mbështetje ushqimore menjëherë, tha drejtori ekzekutiv i Programit Botëror të Ushqimit (ËFP), David Beasley.

Por Rusia dhe Ukraina janë gjithashtu disa nga prodhuesit kryesorë në botë të grurit. Së bashku, ato përbëjnë 23% të të gjitha eksporteve globale. Megjithëse Ukraina quhet shporta e bukës së Evropës, shqetësimet janë veçanërisht të larta në Lindjen e Mesme – blerësi i tretë më i madh i grurit në Kiev në vitin 2020/2021, sipas Departamentit të Bujqësisë së SHBA-së. Më shumë se 40% e eksporteve të fundit të grurit të vendit shkuan vetëm në Lindjen e Mesme ose Afrikë.