NGA POLITICO.EU

Donald Trump

Europa dhe Ukraina po mësojnë sa pak i intereson SHBA-së, ndërsa presidenti i ri po rreshtohet me armikun e tyre më të madh

Tim Ross dhe Jacopo Barigazzi – Politico

Gjithë çështja me një luftë është se e detyron njerëzit të zgjedhin një anë. Dhe Donald Trump, sipas shumë njerëzve në Evropë, duket se po mban anën e Vladimir Putinit.

Shtatë ditë ndërhyrjesh presidenciale në konfliktin mes Rusisë dhe Ukrainës i kanë kthyer në realitet makthet e ukrainasve dhe aleatëve të tyre, duke tronditur marrëdhënien transatlantike që ka qenë shtylla kryesore e sigurisë evropiane që prej vitit 1945.

Politikanët europianë po fillojnë të kuptojnë sa thellësisht ka ndryshuar bota e tyre: tani duhet të përballen me një Amerikë që në rastin më të mirë është skeptike dhe në rastin më të keq armiqësore ndaj botës së vjetër që ata përfaqësojnë.

Nëse kishte ende ndonjë dyshim mbi gatishmërinë e Trump-it për të krijuar armiq në Evropë, ai e shuajti të martën në mbrëmje, kur fajësoi Ukrainën për “nisjen” e luftës me Rusinë. Një sfidë kaq e hapur ndaj faktit të pushtimit të paprovokuar të Putinit tre vjet më parë i tronditi edhe miqtë më besnikë të Amerikës në rajon.

“Jezus,” tha privatisht një zyrtar i qeverisë britanike si reagim ndaj shpërthimit të presidentit.

“Kemi tani një aleancë mes një presidenti rus që dëshiron të shkatërrojë Evropën dhe një presidenti amerikan që gjithashtu dëshiron të shkatërrojë Evropën,” vërejti një diplomat evropian ditët e fundit, duke refuzuar të identifikohej për shkak të ndjeshmërisë së çështjes. “Aleanca transatlantike ka marrë fund.”

Pas gati tre vitesh mbështetje të palëkundur për rezistencën e Ukrainës nën presidencën e Joe Biden-it, njeriu i ri në Shtëpinë e Bardhë po përsërit fjalët e Putinit. Në një tjetër fjalim të ashpër të mërkurën, ai e quajti presidentin ukrainas Volodymyr Zelenskyy një “diktator” për shkak se nuk ka mbajtur zgjedhje dhe pranoi se nuk i intereson shumë rezultati i luftës.

“Kjo luftë është shumë më e rëndësishme për Evropën sesa për ne,” shkroi Trump në rrjetet sociale. “Ne kemi një Oqean të madh dhe të bukur në mes.”

Këto ndjenja janë shkatërruese për evropianët, por tërësisht në përputhje me armiqësinë që Trump ka treguar ndaj kontinentit që kur u kthye në detyrë.

Gjatë muajit të tij të parë në pushtet, Trump dhe ekipi i tij kanë shpallur tarifa të reja, kanë sulmuar në mënyrë të përsëritur BE-në si institucion, e kanë shitur Ukrainën përpara se të fillojnë bisedimet e paqes, i kanë dhënë fund angazhimeve historike të Amerikës për sigurinë evropiane dhe e kanë rikthyer Putinin në skenën ndërkombëtare.

Në diskutime të brendshme në Bruksel, disa diplomatë po trajtojnë drejtpërdrejt një ide që dikur do të ishte e paimagjinueshme: që udhëheqja e SHBA-së po gjen pika të përbashkëta me Rusinë në përpjekjen për të shkatërruar BE-në.

‘Irrituesit’

Gjatë raundit të parë të bisedimeve mes delegacioneve amerikane dhe ruse në Arabinë Saudite të martën, të dyja palët diskutuan “irrituesit” në marrëdhëniet e tyre, duke përfshirë sanksionet e vendosura ndaj Moskës si përgjigje ndaj luftës së paligjshme.

Ata folën gjithashtu për mundësitë e bashkëpunimit të ardhshëm në fushën e energjisë dhe investimeve, ndërkohë që BE-ja miratoi një raund të ri sanksionesh kundër Rusisë.

Një realitet i ri po zbulohet për Brukselin: SHBA-ja thjesht nuk është në anën tonë.

Partitë politike pro-evropiane në Parlamentin Evropian publikuan një deklaratë të përbashkët duke pranuar përmasat e krizës me të cilën po përballen.

Liderët e Partisë Popullore Evropiane të qendrës së djathtë, Socialistëve dhe Demokratëve, liberalëve të Renew Europe dhe të Gjelbërit deklaruan: “Evropa nuk mund të mbështetet më plotësisht te Shtetet e Bashkuara për të mbrojtur vlerat dhe interesat tona të përbashkëta.”

Sipas deklaratës, vendet evropiane duhet të veprojnë urgjentisht për të siguruar mbrojtjen e tyre, duke rritur shpenzimet ushtarake dhe mbështetjen për Ukrainën.

“Siguria e Ukrainës është siguria e Evropës,” thanë partitë. “Bashkimi Evropian dhe shtetet e tij anëtare nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të ndërmarrin veprime të menjëhershme, së bashku me NATO-n dhe aleatët e tjerë jashtë BE-së, për të investuar në një arkitekturë më efikase dhe të integruar të sigurisë dhe mbrojtjes evropiane.”

Jo të gjithë janë të gatshëm ta pranojnë këtë realitet të ri. Diku tjetër, veçanërisht në mesin e partive me prirje më të afërta me Trump-in, si ajo e kryeministres italiane Giorgia Meloni, pati kundërshtime.

Një zëdhënës i grupit të Konservatorëve dhe Reformistëve Europianë, ku bën pjesë partia Vëllezërit e Italisë e Melonit, shpjegoi arsyen pse ata nuk e nënshkruan deklaratën e përbashkët:

“Nuk ishim plotësisht të kënaqur me formulimin e vlerësimit të Shteteve të Bashkuara në tekst… Tani është koha për një dialog të qetë, të matur dhe të fokusuar në zgjidhje pragmatike.”

Në Mbretërinë e Bashkuar, ish-kryeministri Boris Johnson, i cili ka qenë në kontakte të rregullta me Trump-in, këmbënguli se Europa po e ekzagjeron situatën.

“Deklaratat e Trump-it nuk synojnë të jenë të sakta historikisht, por të tronditin evropianët për t’i nxitur në veprim,” tha ai.

Një zyrtar i lartë polak gjithashtu argumentoi se Trump nuk dëshiron të largohet nga NATO apo të përçajë Europën.

“Ai dëshiron që Europa të marrë më shumë përgjegjësi për sigurinë e saj, për ta forcuar NATO-n,” tha zyrtari.

Kush po qëndron në heshtje?

Por edhe nëse shumë nga komentet e Trump-it janë thjesht pozicionime për negociata, çfarë po negociohet saktësisht? Kush po përfiton? Dhe cila palë po ndjen më shumë presion si rezultat?

Aktualisht, as Ukraina dhe as Europa nuk janë në dhomën e negociatave dhe po ndjejnë trysninë, ndërsa mediat ruse festojnë.

Si një shenjë e dëmtimit të rëndë të marrëdhënieve mes SHBA-së dhe BE-së, presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen nuk ka mundur as të zhvillojë një telefonatë me Trump-in gjatë muajit të tij të parë në detyrë. Ajo u takua me nënpresidentin JD Vance në Paris, por ai nuk e paralajmëroi aspak për faktin që Trump do të niste bisedime me Putinin të nesërmen.

Në Kiev, fillimisht Zelenski u përpoq t’i fliste Trump-it përmes instinktit të tij tregtar si një zhvillues i pasurive të paluajtshme, duke ofruar një pjesë të mineraleve kritike të Ukrainës, si litiumi, në këmbim të vazhdimit të ndihmës ushtarake. Kjo duket se i është kthyer kundër, pasi tani Trump po kërkon qasje në këto minerale si shlyerje për ndihmën që SHBA-ja ka dhënë tashmë.

Që nga ajo kohë, sulmet e drejtpërdrejta të Trump-it ndaj presidentit ukrainas vetëm sa janë shtuar. Në një lëvizje që shumë evropianë druhen se mund të minojë perspektivën për një demokraci të qëndrueshme në Ukrainë dhe të ndihmojë Rusinë, Trump po ushtron presion për një zgjedhje të shpejtë për të larguar Zelenskin.

Ligjvënësit britanikë mbeten optimistë se e ashtuquajtura “marrëdhënie speciale” mes Mbretërisë së Bashkuar dhe SHBA-së do të vazhdojë. Kryeministri Keir Starmer po shkon në Uashington javën e ardhshme për t’u takuar me presidentin.

Zyrtarët e qeverisë në Londër gjithashtu kanë tentuar ta trajtojnë Trump-in si një politikan “transaksional” dhe kanë shpresuar se ai nuk do të pranonte një marrëveshje të keqe për Ukrainën që do ta bënte të dukej sikur ishte dorëzuar përballë Rusisë.

E vërteta është se ideja e Trump-it për një marrëveshje të keqe mund të jetë shumë ndryshe nga ajo e Europës, nëse ai po negocion për versionin e tij të Amerikës, dhe jo në interes të sigurisë ukrainase dhe evropiane.

James Nixey, drejtor për Rusinë dhe Euroazinë në think-tankun Chatham House në Londër, tha se Trump dhe ekipi i tij nuk po negocionin me Putinin nga një pozicion “kundërshtarësh”.

“Realiteti është se kjo garniturë aktuale e republikanëve e sheh Rusinë dhe Ukrainën si njësoj,” tha ai. “Ka një mënyrë për të trajtuar Rusinë që nuk është as ushtarake dhe as agresive, dhe kjo është t’i japësh Rusisë gjithçka që dëshiron. Dhe ndoshta ata janë krejtësisht të gatshëm ta bëjnë këtë.”

Nëse, siç kanë gjithnjë e më shumë frikë zyrtarët evropianë, aleanca transatlantike është dëmtuar në mënyrë fatale, sa keq mund të bëhet situata?

Putini ka ambicie që shkojnë shumë përtej Ukrainës dhe synon të zgjerojë kontrollin territorial të Rusisë në një pjesë të madhe të Evropës Lindore, përfshirë vendet baltike që dikur ishin pjesë e Bashkimit Sovjetik, tha Nixey.

Sa i përket marrëdhënies SHBA-Evropë, Trump tashmë ka hedhur idenë e përdorimit të mundshëm të forcës ushtarake për të marrë kontrollin e Groenlandës, një territor danez i pasur me minerale dhe me një rëndësi strategjike në Arktik.

Kjo ide ekstreme ngre perspektivën e një konflikti të armatosur mes dy anëtarëve themelues të NATO-s.

Mandati i dytë i Trump-it ka vetëm një muaj që ka nisur. Në fjalimin e tij të inaugurimit më 20 janar, ai deklaroi se Shtetet e Bashkuara do të jenë “një komb në rritje” që “zgjeron përsëri territorin tonë”.

“Asgjë nuk do të na ndalojë sepse jemi amerikanë”, tha Trump. “E ardhmja është e jona dhe epoka jonë e artë sapo ka filluar.”