Lidhu me ne

Mix

“Le Doulos”, filmi francez që ndryshoi kinemanë

“Le Doulos” është padyshim bartësi më i dukshëm i këtij ndikimi amerikan, megjithëse nuk ishte aspak filmi i parë kriminal francez që mori frymëzim nga përtej Atlantikut.

Sipas shkrimtarit Raymond Chandler, një histori që përfshin krimin “duhet të jetë për njerëz të vërtetë në një botë reale”. Megjithatë, nëse kjo është e vërtetë, atëherë është një mister se përse filmi i Jean-Pierre Melville i vitit 1962 “Le Doulos”, një përrallë klasike e padiskutueshme e krimit që festoi së fundmi përvjetorin e tij të gjashtëdhjetë, funksionon po aq mirë. Me atmosferën e tij humoristike, narrativën shtrembëruese dhe brezin e vetmuar të pesimizmit, filmi i Melville nga njëra anë mishëron fundin më të vështirë, më të papërpunuar, më autentik të kinemasë së krimit dhe në veçanti të kinemasë së krimit francez. Megjithatë, me krijimin e tij të një Parisi shumë të amerikanizuar, një i tillë që ndoshta ekzistonte vetëm në një mënyrë të tillë në filmat e Melville, bota që ai përshkruan është njëkohësisht fantastike; e tillë është natyra pafundësisht kontradiktore e regjisorit dhe veprës së tij të lavdëruar. Veçanërisht në rastin e “Le Doulos”, ato kontradikta të pasura bënë për një film që ripërcaktoi vërtet zhanrin e dramës kriminale dhe la gjurmë në historinë e kinemasë.

Kinemaja e krimit në Francë është sinonim i Melville-it enigmatik. Megjithëse punonte në një sërë zhanresh, Melville përcaktoi se si krimi mund të funksiononte veçanërisht në ekranet franceze në një botë të traumatizuar që ende po lëkundej nga pasojat e Luftës së Dytë Botërore, shkruan BBC.

Siç tha një nga fansat më të famshëm të Melville, Quentin Tarantino: “Ai mori filmat e gangsterëve Bogart, Cagney, Warner Brothers, dhe shumë herë ai thjesht merrte tregimet prej tyre dhe i bënte me Belmondo ose [Alain] Delon ose Jean Gabin dhe thjesht u dha atyre një stil tjetër, një ftohtësi të ndryshme… ata ende po përpiqeshin të ishin si homologët e tyre amerikanë, por kishin një ritëm të ndryshëm.” Ishte një stil që u bë jashtëzakonisht me ndikim falë “Le Doulos”, mbi të gjitha.

Duke filluar karrierën e tij në fund të viteve 1940, Melville ishte shumë i vjetër për të hipur në Valën e Re Franceze që u ngrit një dekadë më vonë, të kryesuar nga François Truffaut dhe Jean-Luc Godard. Megjithatë, as ai nuk ishte pjesë e lëvizjeve të mëparshme të Traditës së cilësisë (mënyra më e vjetër e kinemasë franceze) e parë në filma si Jean Renoir dhe Marcel Carne.

E shquar për urbanitetin e saj të ftohtë, mashkullor dhe dhunën e ashpër, kinemaja e krimit e Melville ishte emocionuese dhe ekzistencialiste. Shkrimtari dhe pedagogu Geoff Andrew kuroi një sezon në BFI në vitin 2017 kushtuar regjisorit dhe pozicionit të tij unik në kinemanë franceze. Ndryshe nga pionierët e Valës së Re, “Melville nuk ishte prerazi një realist, por një fabulist, një moralist dhe një stilist,” tha Andrew për BBC Culture.

Megjithëse filloi kinemanë e tij të krimit në vitin 1956 me “Bob le flambeur”, Melville me të vërtetë ia doli përpara me “Le Doulos”. Titulli është një referencë zhargon për kapelën e veshur nga kriminelët e dyshimtë në atë kohë, jo i ndryshëm nga Fedora dhe Trilbies që mbanin gangsterët në filmat e mëparshëm amerikanë. Për shkak se kapele të tilla e errësonin disi fytyrën në hije, termi erdhi në kuptimin e atyre që ishin informatorë policie; ata që kanë diçka për të fshehur.

Një përrallë e maskulinitetit paranojak

Bazuar në romanin e vitit 1957 nga Pierre V Lesou, “Le Doulos” ka një rrëfim të turbullt. Filmi sillet rreth jetës së disa kriminelëve dhe policëve, kryesisht Maurice (Serge Reggiani) dhe mikut të tij Silien (Jean-Paul Belmondo). Sapo ka dalë nga burgu, Maurice viziton Gilbert (René Lefèvre) i cili po shqyrton bizhuteritë e marra nga një grabitje e fundit. Maurice vret Gilbert në shenjë hakmarrjeje për një tradhti që nuk është parë në ekran dhe varros plaçkën përpara se dy gangsterë të tjerë, Nuttheccio (Michel Piccoli) dhe Armand (Jacques de Leon), të arrijnë për ta mbledhur atë, por gjejnë vetëm një kufomë.

Pavarësisht se sapo ka dalë nga burgu, Maurice planifikon një grabitje në një shtëpi të pasur në periferi të Parisit Neuilly, së bashku me Silien dhe një bashkëpunëtor tjetër Remy (Philippe Nahon). Megjithatë grabitja shkon keq pasi policia është njoftuar paraprakisht. Maurice shpëton me jetën e tij, megjithëse i plagosur, por humbet para se të zgjohet në shtëpinë e shokut të tij Jean i shpëtuar mrekullisht. Është e qartë se ai u tradhtua dhe të gjithë gishtat në dukje tregojnë për Silien. A do ta dyfishonte vërtet një mik i tillë në dukje besnik? Apo ka të tjerë në jetën e Maurice që nuk janë gjithçka që duken?

“Le Doulos” ndau kritikët bashkëkohorë, megjithëse ishte veçanërisht i papëlqyer nga recensentët amerikanë. Në vitin 1964, Bosley Crowther i Nju Jorkut shkroi se “…nuk ka shumë për të rekomanduar fotografinë, e cila është një nga ato përpjekjet e dobëta për të qenë filozofik dhe i ndyrë për krimin si një karrierë e zgjedhur… Titra të pafund në anglisht përkthejnë dialogun zhargon”. Por filmi përcaktoi pikëpamjen e Melville; një maskulinitet i vetmuar, paranojak ku asgjë nuk shpërblehet.

“Le Doulos” shënoi fillimin e periudhës së artë të filmit të Melville gjatë së cilës ai do të bënte shumë filma klasikë, si “Army of Shadows” (1969) dhe “The Red Circle” (1970). Por është “Le Doulos” ai që thekson më fort interesat binjake të Melville: një obsesion të thellë me kulturën amerikane dhe një dëshpërim të pamohueshëm.

“Pa kinemanë amerikane [të viteve 1930]… nuk do të bëja filma dhe nuk do të kisha bërë “Le Doulos””, tha ai për revistën franceze L’Avant-scène cinema në vitin 1963. Dashuria e Melville për amerikanen ishte e pranishme edhe në emrin e tij. I quajtur fillimisht Jean-Pierre Grumbach, regjisori ndryshoi mbiemrin e tij në Melville për nder të një prej heronjve të tij letrarë amerikanë, Herman Melville. Një ndryshim i tillë ishte vetëm maja e ajsbergut për obsesionet amerikane të Melville.

Në rininë e tij, Melville do të kalonte orë të tëra në kinematë e Parisit, duke përshkuar bulevardet në kërkim të importeve më të fundit nga SHBA, veçanërisht filmave. Ngjashëm me gjeneratën e ardhshme të kineastëve si Truffaut dhe Godard, edukimi filmik i Melville mori formën e udhëtimeve obsesive në kinema dhe i dha atij frymëzim të mjaftueshëm për një jetë. Melvilit i pëlqenin filmat klasikë të kriminelëve të guximshëm që ecnin nëpër trotuaret me shi me pallto sportive. Ai adhuronte “The Asphalt Jungle” (1950) të John Huston-it, “This Gun for Hire” (1942) të Frank Tuttle dhe makinat e mëparshme të krimit të Warner Bros për Humphrey Bogart dhe James Cagney.

“Le Doulos” është padyshim bartësi më i dukshëm i këtij ndikimi amerikan, megjithëse nuk ishte aspak filmi i parë kriminal francez që mori frymëzim nga përtej Atlantikut. “Disa filma të mëhershëm francezë të krimit si [i Julien Duvivier] “Pépé le Moko” dhe [Jacques Becker] “Touchez pas au grisbi” kishin treguar ndikimin e Hollivudit për sa i përket karakterizimit, dialogut dhe kostumit të stilizuar,” sugjeron Andrew.

“Le Doulos” qëndron edhe sot si një nga filmat më të mëdhenj të krimit të viteve të pasluftës. Në pamje të pasme, ndihet si një pikë strumbullare në të cilën filmat e krimit kthehen para dhe pas, duke shënuar kalimin e zhanrit nga melodramatika në brutal të ftohtë. Pesimizmi në ekran nuk është dukur kurrë kaq i mirë që atëherë; qyteti përgjithmonë një vend i vetmuar, i lagur nga shiu, ku vdekja pret të mblidhet dhe tradhtia është gjithmonë afër qoshes.

Vazhdo leximin

MË TEPËR

Radar9 orë më herët

Bushati: Në Sazan s’ka investim, por lobim kërmash politike

Gazetari Andi Bushati e cilësoi si një lobim kërmash politike, atë që thuhet se do të ndodhë me ishullin e...

Mix9 orë më herët

Dhimbjet e lindjes, cila pjesë e trupit dhemb?

per nenat Së shpejti do të lind fëmijën tim të parë dhe nuk kam asnjë ide sesi janë dhimbjet e...

Mix9 orë më herët

Shenjat e lindjes, si ta kuptojme kur ky moment po afron?

Sigurisht që asnjë histori lindje nuk është e njëjtë, duke qënë se edhe gratë janë të ndryshme nga njëra-tjetra. Shumë...

Mix9 orë më herët

Operacioni Cezarian me dëshirën e nënës, çfarë duhet të dimë

Shumë prej jush mund të kenë dëgjuar për nënat që kanë zgjedhur të futen në një operacion cezarian për një...

Mix9 orë më herët

Ky faktor rrit në mënyrë drastike shancet për migrenë

Studiuesit nga Shkolla e Shëndetit Publik Johns Hopkins Bloomberg dhe Instituti Kombëtar i Shëndetit në Maryland kanë zbuluar dy faktorë...

Radar9 orë më herët

Saimir Kodra padit Egla Cenon

Saimir Kodra Moderatori i emisionit investigativ “Stop” ka paditur penalisht aktoren Egla Ceno, aktualisht banore e Big Brother Vip Albania...

Kryesore17 orë më herët

Kush po i godet njerëzit e Belinda Ballukut?

SPAK nis hetimet ndaj drejtorit të Tatimeve, Ceno Klosi. Prokuroria e Posaçme ka konfirmuar se ka nisur hetimet ndaj kreut...

Mix17 orë më herët

Mendimet e vërteta të një burri për celulitin dhe strijat

Celuliti, kompleksi më i madh (dhe i gabuar) për shumicën e vajzave dhe grave! Rreth 80-90% e grave besohet se...

Mix18 orë më herët

Seksi dhe ushqimi: Si t’i bësh bashkë për performancë më të mirë

PINTEREST Seksi dhe ushqimi janë më shumë të lidhur seç mund të mendoni. Arsyeja është e thjeshtë, një dietë e...

Mix18 orë më herët

5 leksione nga Halle Berry për gratë dhe menopauzën

Nëse edhe ju jeni një nga gratë që po përjetojnë periudhën e menopauzës, pa e kuptuar realisht se çfarë i...

Facebook