Nga Christine Chung-New York Times

Udhëtarë të panumërt kanë përjetuar ndjesinë që shkakton ankth gjatë turbulencave në fluturime: shtrëngim sysh, duart që shtrëngojnë krahët e një personi tjetër dhe të tjera. Mund të jetë intensive dhe të shkaktojë lëndime gjatë fluturimeve. Nga viti 2009 deri në vitin 2022, 163 pasagjerë dhe anëtarë të ekuipazhit në avionët e regjistruar në Shtetet e Bashkuara u plagosën rëndë nga turbulencat, sipas Administratës Federale të Aviacionit.

Edhe pse vdekjet janë jashtëzakonisht të rralla, ato ndodhin. Sot, një burrë 73-vjeçar vdiq pasi një aeroplan që fluturonte nga Londra në Singapor hasi në turbulenca të forta. 18 persona u shtruan në spital dhe 12 të tjerë u trajtuan për lëndime, tha Singapore Airlines.

Incidente të tjera në vitet e fundit kanë lënë të plagosur edhe dhjetëra pasagjerë. Në mars 2023, shtatë pasagjerë në një fluturim të Lufthansës nga Teksasi në Frankfurt u shtruan në spital me lëndime të lehta pasi avioni i tyre u përball me turbulenca të rënda. Dhe në dhjetor 2022, duzina njerëz, duke përfshirë një foshnjë, u lënduan gjatë një fluturimi të Hawaiian Airlines nga Phoenix në Honolulu.

Çfarë është turbulenca?

Turbulenca është lëvizje e paqëndrueshme e ajrit që shkaktohet nga ndryshimet në shpejtësinë dhe drejtimin e erës, të tilla si stuhitë dhe frontet e motit të ftohtë ose të ngrohtë. Mund të jenë edhe rryma të ashpra, duke shkaktuar ndryshime të vogla deri dramatike në lartësinë dhe shpejtësinë e ajrit.

Nuk lidhet vetëm me motin e keq, por mund të ndodhë edhe kur qielli duket i qetë. Dhe mund të jetë e padukshme, si për syrin, ashtu edhe për radarin e motit.

Ekzistojnë katër klasifikime për turbulencat: të lehta, të moderuara, të rënda dhe ekstreme. Në raste turbulencash ekstreme, pilotët mund të humbasin kontrollin e aeroplanit, madje mund të ketë dëmtime strukturore të avionit, sipas Shërbimit Kombëtar të Motit.

A po rritet turbulenca? Dhe nëse po, pse?

Hulumtimet e fundit tregojnë se turbulencat po rriten dhe se ky ndryshim është shkaktuar nga ndryshimet klimatike, veçanërisht emetimet e ngritura të dioksidit të karbonit që ndikojnë në rrymat e ajrit.

Paul Williams, një profesor i shkencës atmosferike në Universitetin e Reading në Angli, ka studiuar turbulencat për më shumë se një dekadë. Dr. Williams ka zbuluar se turbulenca e pastër e ajrit, e cila ndodh më shpesh në lartësi të mëdha dhe në dimër, mund të trefishohet deri në fund të shekullit. Ai tha se kjo lloj turbulence po shtohet në mbarë botën në të gjitha lartësitë e fluturimit, informon dritare.net

Hulumtimi i tij sugjeron se ne mund të hasim fluturime më të vështira në vitet e ardhshme, të cilat potencialisht mund të rezultojnë në më shumë lëndime pasagjerësh dhe ekuipazhi.

Si monitorohet dhe matet turbulenca?

Meteorologët mbështeten në një sërë algoritmesh të ndryshme, satelitë dhe sisteme radari për të parashikuar kushte të tilla si ajri i ftohtë, shpejtësia e erës, stuhitë dhe turbulencat. Ata tregojnë se ku dhe kur mund të ndodhin turbulenca.

Jennifer Stroozas, një meteorologe në Qendrën e Motit të Aviacionit të Shërbimit Kombëtar të Motit, e quajti turbulencën “padyshim një nga gjërat më sfiduese për t’u parashikuar”.

Duke përdorur këto parashikime, përveç udhëzimeve nga kontrollorët e trafikut ajror, pilotët përpiqen të anashkalojnë zonat e turbullta duke rregulluar lartësinë e tyre për të gjetur zonën më të qetë për të udhëtuar. Kjo do të thotë fluturim më i lartë ose më i ulët se lartësia ku sinoptikanët parashikojnë turbulenca dhe potencialisht digjet më shumë karburant se sa ishte parashikuar fillimisht, një përpjekje që mund të jetë e kushtueshme.

Turbulenca paraqet një kërcënim më të madh për aeroplanët e vegjël që janë më të ndjeshëm ndaj ndryshimeve në shpejtësinë e erës, sesa avionët më të mëdhenj komercialë.

A është kaq shumë e rrezikshme? Si mund të jem i/e sigurt gjatë turbulencave?

Aeroplanët janë projektuar për t’i bërë ballë kushteve të vështira dhe rrallë ndodh që avionët të pësojnë dëmtime strukturore për shkak të turbulencave. Por turbulencat mund t’i përplasin pasagjerët dhe anëtarët e ekuipazhit në avion, duke u shkaktuar lëndime serioze si fraktura të kockave dhe hemorragji. Ekspertë të shumtë theksuan se qëndrimi ulur dhe mbajtja e rripit të sigurimit sa më shumë të jetë e mundur gjatë fluturimeve janë mënyrat më të mira për të reduktuar rreziqet.

“Nëse qëndroni të lidhur, keni shumë më pak gjasa të pësoni një lëndim.”, tha Thomas Guinn, një profesor i shkencave të aplikuara të aviacionit në Universitetin Aeronautik Embry-Riddle.

Në rast turbulencash të rënda, lëvizja vertikale e avionit do të tejkalojë tërheqjen e gravitetit, tha Dr. tha Williams.

“Kjo do të thotë se nëse nuk jeni të lidhur me rripin e sigurimit, sipas definicionit, do të bëheni një predhë, do të jeni një katapultë, do të ngriheni nga vendi juaj.”, tha ai.