Për të zbuluar dhe demaskuar edhe gënjeshtarët më të thekur, nuk keni domosdoshmërisht nevojë për makinën e së vërtetës. Mjafton t’i bëni atij disa pyetje, duke përdorur masat e duhura paraprake, dhe gënjeshtra zbulohet shumë shpejt. Aldert Vrij, psikolog në Universitetin e Portsmauthit në Britaninë e Madhe, merret shkencërisht me gënjeshtarët më të regjur.

Nuk jemi të aftë të kryejmë shumë detyra në të njëjtën kohë

Sipas studiuesit të njohur, për të rrëzuar “shtëpinë prej letre” të një gënjeshtari mjafton që ta shpërqendrosh atë. Kështu ndërsa i bën pyetje mbi faktet që duhen verifikuar, mund t’i kërkosh atij të kryejë detyra specifike që kërkojnë një nivel të mirë përqendrimi.

Përpjekja njohëse e nevojshme për të gënjyer, e kombinuar me atë që kërkohet për të përfunduar detyrën e kërkuar, do të ishte e papërballueshme për trurin e njeriut mesatar. “Gënjeshtra dhe e vërteta mund të jenë po aq të besueshme, për sa kohë që e mendoni me kujdes për atë që po thoni. Kur dështon aftësia për t’u përqendruar, e vërteta është për nga natyra e saj më e rrënjosur në trurin tonë, ndaj priret të mbizotërojë”- thotë studiuesit.

Në disa eksperimente, pjesëmarrësve iu kërkua të transkriptonin targat e disa makinave që iu ishin treguar më herët. Ndërkohë, iu kërkua të tregonin mendimin e tyre, të vërtetë apo të trilluar, mbi lajmet e lexuara në media. Detyra e intervistuesve ishte të identifikonin gënjeshtarët. Studimi u publikua në numrin e fundit të Revistës Ndërkombëtare të Psikologjisë dhe Analizës së Sjelljes.

Gënjeshtarë, por jo të përsosur

Sipas rezultateve të studimit, ata që gënjyen në test u identifikuan për mungesën e përgjigjes së menjëhershme të pyetjeve rreth versionit të tyre, për mungesën e besueshmërisë dhe qartësisë së shpjegimit. Në fakt, të thuash një gënjeshtër në mënyrë të besueshme, kërkon vëmendje ndaj detajeve, një rrëfim bindës dhe vëmendjen e duhur, për të mos rënë në kontradikta.

Por që të gjitha këto aktivitete, kërkojnë një shkallë të lartë përqendrimi. Dhe nëse kryhen ndërsa jeni duke përfunduar një detyrë tjetër komplekse, siç është kujtimi i sekuencave të gjata të shkronjave dhe numrave, kjo mund ta fusë trurin tonë drejt disa ngërçeve të papërshtatshme.

Kujdes nga rreziqet!

Studiuesit thonë se rezultatet më të mira mund të arrihen duke e nënshtruar subjektin që do të ekzaminohet ndaj aktiviteteve komplekse, si për shembull drejtimin e një avioni (jo të vërtetë, por në një simulator) apo drejtimi i makinës në një rrugë dredha-dredha. Megjithatë, para se ta eksperimentoni këtë metodë, dijeni se ajo nuk është plotësisht e pagabueshme. Disa njerëz janë veçanërisht të aftë për të treguar gënjeshtra, ndaj mund t’i kalojnë pa shumë probleme këto lloj testesh.