Bankomati ose ATM-ja e parë në botë u zbulua sot 56 vjet më parë, por shpikësi i makinës së parave bankare ka qenë një burim mosmarrëveshjesh prej vitesh, me dy burra skocezë që pretendojnë gjenialitetin për shpikjen.

James Goodfellow, i cili do të jetë 86 vjeç këtë vit, është njeriu që patentoi për herë të parë makinat e automatizuara të parave të gatshme që përdorin numra pin – por për vite i vetmi kredit që mori ishte një bonus prej 10 £.

Ai paraqiti patentën e tij në maj të vitit 1966, më shumë se një vit përpara se makina e parë e parave të gatshme të hapej ceremonialisht. Më 27 qershor 1967, aktori i humorit Reg Varney mori para nga një bankomat në një degë të Barclays në Enfield, në veri të Londrës, por ky nuk ishte sistemi i kartës së ATM-së dhe i pineve që njohim sot. Kjo makinë u zhvillua nga John Shepherd-Baron, i cili lindi në Indi, nga prindër skocezë dhe jetoi pjesën më të madhe të jetës së tij të mëvonshme në Portmahomack në Ross-shire.

ATM-ja e Shepherd-Barron mundi makineritë e Goodfellow, të cilat ishin instaluar në degët e Westminster Bank, për vetëm një muaj. Pra, Shepherd-Barron u bë i njohur si “njeriu që shpiku makinën e parave të gatshme” dhe jo Goodfellow, njeriu që patentoi sistemin që përdorim sot.

Të dy pajisjet ishin shumë të ndryshme. ATM e Shepherd-Baron nuk përdorte karta plastike, përkundrazi përdorte çeqe të ngopura me karbon 14, një substancë pak radioaktive. Makina e zbulonte atë, më pas e përputhte kontrollin me një pin (numri personal identifikimi). Para se të vdiste në vitin 2010, ai i tha se nuk e kishte patentuar idenë sepse nuk donte që mashtruesit të dinin se si funksiononte sistemi.

Ai tha gjithashtu se shefi ekzekutiv i Barclays kishte qenë i shpejtë për t’i thënë po idesë kur ata e kishin diskutuar atë pas një gote Martini. Shepherd-Barron më pas duhej të kthehej te ekipi i tij dhe t’i bënte ata të zhvillonin idenë e tij.

Megjithatë, është karta plastike dhe PIN e Goodfellow që u bënë pararendësi i sistemit që ne njohim sot. Goodfellow punonte si inxhinier zhvillimi për firmën e Glasgout Kelvin Hughes në mesin e viteve 1960, kur u përfshi në një projekt për të projektuar një makinë që mund të shpërndante para për klientët kur bankat mbylleshin. Ai tha se forca shtytëse për këtë lëvizje ishin sindikatat që ushtronin presion mbi bankat që të mbylleshin të shtunën në mëngjes. Shumica e njerëzve punonin gjatë javës dhe nuk mund të shkonin në bankë, e cila mbyllej në orën 15:00 gjatë ditëve të javës. Shumë njerëz shkonin në bankë të shtunën në mëngjes, por sindikatat po bënin presion që stafi të punonte pesë ditë në javë. Bankat donin një mënyrë për t’u dhënë njerëzve që punojnë akses në paratë e tyre kur ato ishin të mbyllura.

Shpikja e Goodfellow u patentua në maj 1966, më shumë se një vit përpara se rivali i tij të zbulonte ATM-në e parë në Londër.

Patenta e tij për kartën dhe PIN ATM u licencua për miliona, por Goodfelloë, si një teknik modest, nuk zotëronte të drejtat dhe nuk u pasurua nga shpikja e tij. Ai tha se nënshkroi patenta për 15 vende në mbarë botën dhe mori një dollar për secilin – me vlerë rreth 10 £.