---

Diagnozat e kancerit në gjak janë në rritje.

“Numri i diagnozave të kancerit në gjak është i destinuar të rritet për shkak të plakjes së përgjithshme të popullsisë”, tregon Fabrizio Pane, profesor i hematologjisë.

Megjithatë, për fat të mirë, sot jetëgjatësia është më e lartë dhe 35 deri në 40 për qind e pacientëve mund të aspirojnë shërim.

Për më tepër, përparimet e shpejta në mjekësi i kanë bërë kronike shumë nga ato që dikur konsideroheshin sëmundje kërcënuese për jetën.

Ekzistojnë dhjetëra nëntipe të ndryshme të tumoreve malinje hematologjike që i përkasin tre makro-grupeve të mëdha: leuçemive, limfomave dhe mielomave , të cilat mund të shfaqen në formë akute ose kronike.

“Në përgjithësi, këto forma tumorale prekin palcën e eshtrave, e cila prodhon qelizat kryesore të gjakut, qelizat e bardha të gjakut, qelizat e kuqe të gjakut dhe trombocitet”, shpjegon Pane.

Për sa i përket trajtimeve, ka dy pika që dalin nga të dhënat më të fundit: ka një lëvizje drejt braktisjes progresive të kimioterapisë, e zëvendësuar nga terapitë më pak toksike dhe më “komode” të objektivit molekular.

Së dyti, shumë nëntipe të kancerit po bëhen më të njohura dhe gradualisht, është e mundur të zhvillohen trajtime efektive edhe për ato forma më agresive, të cilat tentojnë të përsëriten ose janë refraktare ndaj trajtimeve aktuale.

Është e vështirë të arrihet një diagnozë e hershme e kancerit në gjak: shenjat fillestare janë gjithmonë mjaft të paqarta dhe jo shumë specifike, sepse ato mund të jenë gjithashtu një shenjë e shumë patologjive të tjera.

Megjithatë, është e rëndësishme të flisni me një mjek në prani të: etheve ose temperaturës së ulët (veçanërisht pasditeve ose natës) dhe një ndjesie dobësie që vazhdon pa shkaqe të dukshme për më shumë se dy javë; dhimbje në kocka ose nyje që nuk largohen; humbje e oreksit dhe humbje peshe e papritur dhe e pashpjegueshme; gjakderdhje nën lëkurë (njolla të vogla të kuqe të quajtura petechiae) dhe/ose gjakderdhje spontane nga mukozat; ënjtje pa dhimbje e një nyje limfatikeqafa sipërfaqësore, sqetullore ose inguinale.

Mund të ketë edhe djersitje të tepërt, sidomos gjatë natës, e cila ju detyron të ndërroni rrobat dhe kruajtje të vazhdueshme në të gjithë trupin.

Në shumë raste nuk dihen shkaqet e tumoreve malinje hematologjike, ndaj është e vështirë të flitet për parandalimin.

Është e rëndësishme të mos nënvlerësohet asnjë këmbanë alarmi, në mënyrë që një diagnozë të arrihet menjëherë.

Megjithatë, disa faktorë rreziku janë identifikuar për disa kancere të gjakut, duke përfshirë dobësinë e sistemit imunitar, infektimin me virusin Epstein Barr (EBV), infektimin me virusin e hepatitit C (HCV), agjentë kimikë të pranishëm dhe ekspozimin e tepërt ndaj rrezatimit dhe substancave të pranishme në përpunimin e industrisë së naftës.

Në prani të simptomave të dyshimta, këshillohet të shkoni te mjeku i përgjithshëm, i cili pas vizitës mund të përshkruajë analiza dhe, nëse e gjykon të përshtatshme sugjeroni që të konsultoheni me një hematolog për një vlerësim më të plotë dhe hetime të mundshme të mëtejshme.

Limfomat ndahen në dy makro-grupe: Limfoma Hodgkin dhe limfomat jo-Hodgkin. Ato zhvillohen si pasojë e degjenerimit malinj të indit limfatik, të përhapur në pjesë të ndryshme të trupit, por më shpesh nga gjëndrat limfatike sipërfaqësore dhe të thella.

E shpeshtë është edhe prekja e shpretkës, palcës kockore, mëlçisë, stomakut dhe organeve të tjera.

Është një grup sëmundjesh heterogjene, madje shumë të ndryshme nga njëra-tjetra, të cilat mund të kenë një evolucion dhe agresivitet të ndryshëm, si dhe të kërkojnë trajtime specifike në varësi të patologjisë së vetme.

Sot, terapitë moderne lejojnë në shumë raste të marrin shërim edhe nëse sëmundja është përhapur në organe të tjera.

Llojet kryesore të trajtimit për limfomën Hodgkin janë kimioterapia dhe terapia me rrezatim, që mund të përdoret vetëm ose kombinuar në varësi të fazës së sëmundjes, dhe mundësisht edhe transplantimi i qelizave staminale.

Kohët e fundit , ilaçet biologjike “inteligjente” janë gjithashtu të disponueshme dhe janë në gjendje të shërojnë një pjesë të madhe të pacientëve në të cilët sëmundja nuk kontrollohet më nga trajtimet tradicionale.

Limfomat jo-Hodgkin përfaqësojnë një grup shumë heterogjen, ato dallohen në forma agresive dhe forma indolente dhe kanë paraqitje, ecuri dhe prognozë shumë të ndryshme.

Indolentët janë më të vështirë për t’u çrrënjosur, por gjithsesi lejojnë mbijetesë të gjatë. Planifikimi i trajtimit merr parasysh faktorë të ndryshëm si lloji dhe vendndodhja e limfomës, prania e simptomave, mosha dhe gjendjet e përgjithshme shëndetësore.

Kështu dhe vendoset nëse do të vazhdohet me lloje të ndryshme kimioterapie që shpesh shoqërohen me antitrupa monoklonalë, radioterapi , radioimunoterapi, transplant autolog ose alogjen i palcës kockoreose qelizat staminale.

Në disa raste, në format indolente, mund të zgjidhet vetëm për mbikëqyrje të ngushtë, duke e shtyrë trajtimin deri në shfaqjen e simptomave ose nëse ka një ndryshim në gjendjen e pacientit.

Vitet e fundit, disa nëntipe të limfomave, kur ato arrijnë në stade shumë të avancuara, mund të trajtohen në mënyrë shumë efektive me të ashtuquajturat qeliza CAR-T .

Sakaq, mieloma e shumëfishtë është një tumor që prek qelizat e caktuara që gjenden në palcën e eshtrave, të cilat kanë funksionin e prodhimit të antitrupave të nevojshëm për të luftuar infeksionet: qelizat plazmatike.

Rritja jonormale e qelizave plazmatike të tumorit mund të shkaktojë një reduktim të prodhimit normal të qelizave hematopoietike duke shkaktuar anemi, ulje të numrit të qelizave të bardha të gjakut dhe/ose rënie të trombociteve dhe brishtësinë e kockave.

Për pacientët me mielomë të shumëfishtë asimptomatike nuk ka asnjë indikacion për trajtim: në këto raste kryhen kontrolle të shpeshta për të verifikuar evoluimin e mundshëm të tumorit.

Duke qenë një patologji tipike e moshës së shtyrë, trajtimet duhet në çdo rast të kenë parasysh situatën e përgjithshme të pacientit: nëse është e mundur, vazhdohet me transplantin e qelizave staminale.dhe për ata që nuk kualifikohen, ata në përgjithësi marrin një terapi të kombinuar të barnave të kimioterapisë dhe barnave biologjike.

Në varësi të rastit, terapitë përfshijnë edhe përdorimin e barnave të ndryshme, më rrallë radioterapi. Antitrupat e rinj monoklonalë , të cilët tashmë janë të disponueshëm, ose terapitë me limfocitet CAR-T, të cilat tani kanë arritur në fazat e fundit të eksperimentit, kanë treguar gjithashtu efektivitet të madh .

Megjithëse mund të shfaqet edhe në fëmijëri dhe adoleshencë, leuçemia e shumëfishtë akute është tipike për moshën madhore dhe të shtyrë.

Në përgjithësi vijohet me kimioterapi intensive që synon të arrijë remisionin e plotë të sëmundjes dhe më pas kalojmë në terapi konsoliduese ose mirëmbajtjeje, qëllimi i së cilës është eliminimi i të gjitha qelizave të kancerit të mbetura.

Nëse është e mundur, te pacientët që arrijnë remision të plotë dhe që nuk janë shumë të moshuar, kryhet transplantimi i qelizave staminale hematopoietike, e vetmja armë që mund të ofrojë shpresë për shërim edhe në leuçeminë në fazë të avancuar ose refraktare ndaj trajtimeve konvencionale.

Ndërkohë, leuçemia limfocitare akute zhvillohet në palcën e eshtrave, përhapet në gjak, sistemin limfatik dhe inde të tjera dhe karakterizohet nga rritja e pakontrolluar e një nënpopullimi të qelizave të bardha të gjakut që pushton palcën dhe ndërhyn në prodhimin normal të qelizave të kuqe të gjakut, funksionimin e qelizave të bardha të gjakut dhe trombociteve.

Leuçemitë akute duhet të dallohen nga format kronike, të cilat janë më pak agresive dhe kanë një evolucion më të ngadaltë.

Leuçemitë zakonisht ndahen në akute dhe kronike, në varësi të shkallës së përparimit të sëmundjes.

Trajtimi i leucemisë limfocitare kronike individualizohet në bazë të simptomave të pacientit, fazës së sëmundjes dhe prognozës.

Në shumë raste, pa asnjë shenjë të përparimit të sëmundjes, vëzhgimi periodik për disa vite është i mjaftueshëm pa pasur nevojë për ndonjë trajtim.

Kur nevojitet trajtim, opsionet kryesisht përfshijnë një kombinim të kimioterapisë dhe antitrupave monoklonale.

Kohët e fundit janë zhvilluar ilaçe të reja dhe efektive, të cilat parandalojnë zgjerimin e qelizave duke bllokuar mekanizmat e rritjes së tyre.

Rrallë, është gjithashtu e mundur të vazhdohet me një transplant të palcës kockore, paraprirë nga kimioterapia me dozë të lartë, e shoqëruar ose jo me radioterapi.

Leuçemia mieloide kronike zhvillohet si rezultat i një shkëmbimi të materialit gjenetik midis kromozomeve 9 dhe 22 me formimin e një gjeni aberrant që prodhon një proteinë të aftë të shkaktojë disa lloje të qelizave të bardha të gjakut të rriten në mënyrë të pakontrolluar.

Ai prek të gjitha grupmoshat me një mbizotërim në moshën madhore.

Dikur gjithmonë fatale me një mbijetesë mesatare rreth 4 vjet, sot është një formë leuçemie që falë zhvillimit dhe përdorimit të barnave, mundësohet mbijetesë mbi 80 për qind pas 10 vjetësh.

Ky lloj trajtimi është i vazhdueshëm dhe në shumicën e rasteve ka të ngjarë të duhet të jepet gjatë gjithë jetës për të mbajtur larg kancerin.

Efektiviteti i madh i këtyre trajtimeve pothuajse ka eliminuar nevojën për transplantim të palcës, dikur trajtimi i vetëm i aftë për të kuruar pacientët.

Marrë nga “Corriere della Sera”