Thomas de Waal, Carnegie Europe

Ndërsa forcat pushtuese të Rusisë po futen më tej në Ukrainë, vendet e tjera post-sovjetike gjithashtu kanë arsye të frikësohen për të ardhmen e tyre.

Pesë vende përveç Ukrainës – Armenia, Azerbajxhani, Bjellorusia, Gjeorgjia dhe Moldavia – klasifikohen nga BE-ja si fqinjët e saj në Partneritetin Lindor. Tre prej tyre shënuan tridhjetë vjetorin e anëtarësimit të tyre në Kombet e Bashkuara të mërkurën, më 2 mars. Megjithatë ata janë ende të mbërthyer në një zonë gri, jashtë BE-së dhe NATO-s.

Tre dekada pas rënies së BRSS, ata janë të gjithë shtete sovrane me të drejta të plota. Paradoksi i tmerrshëm është se edhe në ditët më të këqija të shtetësisë së tyre të brishtë në vitet 1990, asnjë nga këto vende nuk u përball me sfidën e ekzistencës së saj me të cilën përballet Ukraina në vitin 2022.

Brenda natës BE-ja duhet të ndryshojë një politikë fqinjësie të përqendruar në reformën në rritje në një politikë që ka të bëjë me mbijetesën e këtyre vendeve si shtete. Vlen të merren parasysh dobësitë e këtyre pesë vendeve dhe si mund të mbështetet secili.

Në Bjellorusi, pushtimi rus tashmë ka ndodhur. Është partneri i plotë ushtarak i Moskës në luftën e re. Një vend me nëntë milionë banorë tani ka dorëzuar pavarësinë e tij. Megjithatë, vetëm tetëmbëdhjetë muaj më parë ajo përjetoi një kryengritje demokratike që pothuajse rrëzoi Presidentin Alexander Lukashenko.

Rusia zotëron një fuqi të madhe në Armeni, e cila është anëtare e blloqeve ushtarake dhe ekonomike të udhëhequra nga Rusia, Organizatës së Traktatit të Sigurisë Kolektive dhe Bashkimit Ekonomik Euroaziatik. Rusia gjithashtu drejton efektivisht enklavën e populluar nga armene të Nagorny Karabakh pas përfundimit të luftës së vitit 2020 midis Armenisë dhe Azerbajxhanit.

Por Ukraina dhe Armenia janë në anët e ndryshme të ndarjes gjeopolitike. Ishte një arritje që Armenia arriti të abstenonte në votën e Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara që denonconte pushtimin rus të Ukrainës më 2 mars 2022.

Azerbajxhani balancon në mënyrë të pakëndshme mes Rusisë dhe Ukrainës. Presidenti Ilham Aliyev udhëtoi për në Kiev në janar. Më pas ai u thirr në Moskë vetëm dy ditë para pushtimit rus për të nënshkruar një marrëveshje tashmë të hartuar “bashkëpunimi” me Putinin. Optika ishte e tmerrshme për Alijevin, por i dha atij disa garanci.

Pika e parë e marrëveshjes flet për integritetin territorial dhe “respektimin e parimeve të mosndërhyrjes në punët e brendshme të njëri-tjetrit”. Kjo, së bashku me një marrëveshje shumë më të ngushtë me Turqinë, i ka blerë Aliyevit një lloj sigurimi.

Por Azerbajxhani është më i prekshëm në sferën ekonomike. Marrëveshja e lidh Bakun me Moskën më ngushtë, duke përmbajtur shumë gjuhë për bashkëpunimin ekonomik, gjë që mund ta bëjë Azerbajxhanin një strehë shpëtimi për kompanitë ruse që përpiqen të shmangin sanksionet perëndimore.

Në Moldavi, gjeografia është fati. Është afër BE-së dhe larg Rusisë, megjithëse neutrale dhe zyrtarisht i detyruar të mos anëtarësohet në NATO. Qeveria pro-evropiane e Maia Sandu ende përballet me një opozitë mjaft të fortë pro-ruse – dhe një krizë afatshkurtër pasi dhjetëra mijëra refugjatë ukrainas hyjnë në Moldavi.

Skenari është nëse përparimi rus vazhdon përgjatë bregut të Detit të Zi në Odessa dhe trupat lidhen me ato në Transdniestria, provinca separatiste e Moldavisë e financuar dhe e armatosur nga Rusia për tridhjetë vjet. Rusia ka pak interes për Transdnestrinë për vete, por mund të ketë një interes të fortë për të si një bazë e re ushtarake përpara

Ndërkohë, Gjeorgjia është në shumë mënyra binjake e Ukrainës. Deklarata e Bukureshtit e vitit 2008, e cila i angazhoi të dy vendet në mënyrë të paqartë për anëtarësimin në NATO, i la ata në më të keqen e të dy botëve: pa një plan zyrtar anëtarësimi dhe me Rusinë më antagoniste.

Tbilisi ka pasur demonstrata masive në mbështetje të Ukrainës prej disa ditësh. Presidentja, Salome Zurabishvili, po reflekton disponimin publik, duke mbështetur Ukrainën dhe duke bërë turne në kryeqytetet evropiane. Politika dikur mjaft e suksesshme e qeverisë së Ëndrrës Gjeorgjiane për menaxhimin e Rusisë është në rrënim. Tbilisi ka rënë në grindje si me Brukselin ashtu edhe me Uashingtonin lidhur me kthimin e saj nga demokracia. Me një qetësim të butë ndaj Rusisë, ndërkohë që nuk iu afrua aleatëve të saj tradicionalë perëndimorë, Gjeorgjia mund të marrë më të keqen nga të dy botët.

Nëse Putini ka ambicie për të marrë kontrollin e Gjeorgjisë në një mënyrë ose në një tjetër, ai ka edhe më pak për të punuar se sa në Ukrainë. Mbështetja për Rusinë ndalet përfundimisht në kufijtë de facto të Abkhazisë dhe Osetisë së Jugut. Brezi i ri mezi flet rusisht. Asnjë parti politike nuk mbron bashkimin me Rusinë. Megjithatë, ne shohim në Ukrainë se Putini mund të krijojë një “casus belli” nga ajri i hollë.

Më 3 mars, fillimisht Gjeorgjia dhe më pas Moldavia morën vendimin historik për të paraqitur kërkesën e saj për anëtarësim në BE.