ADHD është një çrregullim neurozhvillimor që ndikon në përqendrim, vetëkontroll dhe sjellje, duke prekur miliona fëmijë dhe të rritur në mbarë botën.

Çrregullimi i mungesës së vëmendjes dhe hiperaktivitetit – i njohur gjerësisht si ADHD – është çrregullimi neurozhvillimor më i përhapur në botë, duke prekur rreth 8–10 për qind të fëmijëve dhe 2–5 për qind të të rriturve.

ADHD ndikon në mënyrën se si një person përqendrohet dhe vepron në jetën e përditshme. Një fëmijë me ADHD mund të harrojë shpesh gjërat, të shpërqendrohet lehtë ose të ketë vështirësi për të qëndruar ulur, ndërsa tek të rriturit, çrregullimi shfaqet shpesh përmes vështirësive në menaxhimin e detyrave, impulsivitetit dhe lodhjes mendore.

Nuk ekziston një test i vetëm për të diagnostikuar ADHD-në. Diagnoza bazohet në një vlerësim të thelluar të sjelljes, i cili duhet të tregojë se simptomat janë të pranishme për të paktën gjashtë muaj dhe ndërhyjnë në funksionimin e përditshëm.

Simptomat përfshijnë mungesë përqendrimi, hiperaktivitet dhe impulsivitet.

Megjithatë, jo të gjithë individët me ADHD janë hiperaktivë – shumë persona, veçanërisht femrat, mund të vuajnë më shumë nga vështirësia për t’u përqendruar, pa e shfaqur këtë përmes sjelljes së dukshme.

ADN-ja ka rol të madh, por jo të vetmin

Djemtë e moshës 4–11 vjeç kanë deri në katër herë më shumë gjasa të diagnostikohen me ADHD sesa vajzat, pjesërisht sepse kriteret diagnostikuese janë më të ndjeshme ndaj sjelljeve të dukshme si hiperaktiviteti dhe impulsiviteti – të cilat shfaqen më shpesh tek djemtë.

Ndërsa vajzat tentojnë t’i fshehin vështirësitë e tyre ose t’i shfaqin ato në mënyra të brendshme, si ankthi apo depresioni, megjithatë hendeku gjinor po ngushtohet me kalimin e viteve.

Shkencëtarët bien dakord se gjenet luajnë një rol të madh. Rreth 70–80 për qind e rasteve të ADHD-së kanë bazë gjenetike.

Megjithatë, nuk është një “gjen i vetëm” që shkakton çrregullimin. ADHD është një çrregullim i ashtuquajtur poligjenik, që do të thotë se përfshihen mijëra variante të vogla gjenetike, secila me ndikim të vogël.

Edhe mjedisi ka ndikimin e tij

Një mjedis mbështetës mund të ndihmojë ndjeshëm fëmijët me ADHD. Prindërit që përshtatin sjelljen e tyre ndaj nevojave të fëmijës shpesh ndihmojnë në menaxhimin e simptomave.

Por nëse edhe vetë prindërit kanë ADHD, kjo mund të ndikojë në mënyrën se si e kuptojnë ose e trajtojnë çrregullimin.

Gjithashtu, studimet tregojnë se fëmijët që janë më të vegjël për klasën e tyre në shkollë kanë më shumë gjasa të marrin trajtim për ADHD – një tregues se kur diagnostikohet ADHD mund të ndikohet nga faktorë mjedisorë, edhe pse kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se ata janë shkaku i çrregullimit.