” Shpërfillje “- Poezi nga Bilbil Beqiri

Giordano Bruno.I dënuar për herezi nga gjyqi i Inkuizicionit, duke mos pranuar të bënte abjurën, – d.m.th. t’u binte mohit ideve të veta, – më 17 shkurt 1600 ai u shpu në Campo de’ Fiori, në Romë, ku e dogjën për se gjalli në turrën e druve, pakashumë aty ku sot i kanë ngritur monumentin.

KYÇJA E GOJËS nga Aurel Plasari

17 shkurt, portale të shumta – italiane sidomos – përkujtonin vrasjen me djegie të filozofit Giordano Bruno.I dënuar për herezi nga gjyqi i Inkuizicionit, duke mos pranuar të bënte abjurën, – d.m.th. t’u binte mohit ideve të veta, – më 17 shkurt 1600 ai u shpu në Campo de’ Fiori, në Romë, ku e dogjën për se gjalli në turrën e druve, pakashumë aty ku sot i kanë ngritur monumentin.

Duke rilexuar historinë e ndëshkimit të tij më la përshtypje një hollësi që nuk e kisha vënë re: gjatë rrugës për të vendin e ekzekutimit atij ia kishin mbyllur gojën me një vegël tradicionale të torturave mesjetare, që në italishte quhej “mordacchia” dhe në anglishte “scold’s bridle”, “brank’s bridle”.

Kaq frikë kishin nga fjala e tij edhe për ata disa hapa drejt vendit ku do ta digjnin!Në shqipe, fatmirësisht, nuk kemi term për atë vegël, me gjasë as që është përdorur ndonjë e tillë në traditën shqiptare. Nuk është ajo që e quajmë thjesht, si figurë poetike, “shtupë”. Kur themi “T’i vësh shtupën gojës”. Është fjala për një instrument metalik, zakonisht hekuri, si mëgojëza që u vihet kuajve, me ndryshimin kryesor se ka një çengel me grep, që ngulej në gjuhën e viktimës.

Me t’u mbyllur vegla me dry, i dënuari ishte i detyruar të gëlltiste gjakun e vet që i rridhte nga plaga në gjuhë. Etj.Dhe i kanë rënë shkurt kur na e kanë përshkruar thjesht si një “frat domenikan” me mendime heretike. Giordano Bruno ishte njëri ndër filozofët më të rëndësishëm të kohës, i njohur jo vetëm në Itali, por edhe në Francë, në Angli e gjetiu.

Ja vetëm lista që jepet sot e veprave filozofike të 51-vjeçarit:• De umbris idearum (The Shadows of Ideas, Paris, 1582);• Cantus Circaeus (The Incantation of Circe, 1582); • De compendiosa architectura et complento artis Lulli (A Compendium of Architecture and Lulli’s Art, 1582); • Candelaio (The Torchbearer or The Candle Bearer, 1582);• Ars reminiscendi (The Art of Memory, 1583);• Explicatio triginta sigillorum (Explanation of Thirty Seals, 1583);;• Sigillus sigillorum (The Seal of Seals, 1583);• La cena de le ceneri (The Ash Wednesday Supper, 1584);• De la causa, principio, et uno (Concerning Cause, Principle, and Unity, 1584);• De l’infinito universo et mondi (On the Infinite Universe and Worlds, 1584);• Spaccio de la bestia trionfante (The Expulsion of the Triumphant Beast, London, 1584);• Cabala del cavallo Pegaseo (Cabal of the Horse Pegasus, 1585);• De gli eroici furori (The Heroic Frenzies, 1585); • Figuratio Aristotelici Physici auditus (Figures From Aristotle’s Physics, 1585);• Dialogi duo de Fabricii Mordentis Salernitani (Two Dialogues of Fabricii Mordentis Salernitani, 1586);• Idiota triumphans (The Triumphant Idiot, 1586);• De somni interpretatione (Dream Interpretation, 1586); • Animadversiones circa lampadem lullianam (Amendments regarding Lull’s Lantern, 1586); • Lampas triginta statuarum (The Lantern of Thirty Statues, 1586);• Centum et viginti articuli de natura et mundo adversus peripateticos (One Hundred and Twenty Articles on Nature and the World Against the Peripatetics, 1586); • De Lampade combinatoria Lulliana (The Lamp of Combinations according to Lull, 1587); • De progressu et lampade venatoria logicorum (Progress and the Hunter’s Lamp of Logical Methods, 1587);;• Oratio valedictoria (Valedictory Oration, 1588); • Camoeracensis Acrotismus (The Pleasure of Dispute, 1588); • De specierum scrutinio (1588);• Articuli centum et sexaginta adversus huius tempestatis mathematicos atque Philosophos (One Hundred and Sixty Theses Against Mathematicians and Philosophers, 1588);• Oratio consolatoria (Consolation Oration, 1589); • De vinculis in genere (Of Bonds in General, 1591); • De triplici minimo et mensura (On the Threefold Minimum and Measure, 1591); • De monade numero et figura (On the Monad, Number, and Figure, Frankfurt, 1591); • De innumerabilibus, immenso, et infigurabili (Of Innumerable Things, Vastness and the Unrepresentable, 1591);• De imaginum, signorum et idearum compositione (On the Composition of Images, Signs and Ideas, 1591);• Summa terminorum metaphysicorum (Handbook of Metaphysical Terms, 1595); • Artificium perorandi (The Art of Communicating, 1612).fb a.p.